(Ma ka Mokuna V o keia Kaao, ua ike kakou ua hiki aku a Aiwohikupua ma Laupahoehoe; maanei e kamilio iki kakou no Hulumaniani ka Makaula nana i ukali mai o Laieikawai, mai Kauai mai, ka mea i olelomuaia ma ka helu mua o keia Kaao.)
I ka la a Aiwohikupua ma i haalele ai ia Paauhau, Ma Hamakua, i ka la hoi i holo mai ai a hiki i Laupahoehoe, ua ike mua aku ka Makaula i na mea a pau i kekahi ahiahi iho mamua o ko Aiwohikupua hiki ana ma Laupahoehoe, a penei kona ike ana:
I ua ahiahi la, mamua o ka napoo ana o ka la, e noho ana ka Makaula ma ka puka o ka hale, nana aku la oia i ke kuku o na opua ma ka nana ana i na ouli o ke ao, a like me ka mea mau i ka poe kilokilo mai ka wa kahiko mai a hiki i keia manawa.
I aku la ua Makaula nei, "He waa Alii hoi keia e holo mai nei, he umikumamaiwa kanaka, hookahi Alii Nui, he mau waa kaulua nae."
Ia manawa, puiwa koke ae la ka lehulehu e noho pu ana me ka Makaula, a nana aku la aole he mau waa holo mai; nolaila, ninau aku la ka poe me ia, "Auhea hoi na waa au i olelo mai nei he mau waa Alii?"
Olelo aku la ka Makaula, "Aole he mau waa maoli, ma ka opua ka'u ike ana aku la, apopo e ike kakou he waa Alii."
Ia po a ao ae, mahope o ka auina la, ike hou aku la oia i ke ku a ka punohu i ka moana, ma ka hoaliona i ku ia Aiwohikupua e like me ka mea i maa i ua Makaula nei. (E like paha me ka ike ana i ke Kalaunu Moi o kela Alii keia Alii ke hiki mai io kakou nei, pela paha ka maopopo ana o ko Aiwohikupua punohu i ikeia e ua Makaula nei.)
A no ka ike ana o ka Makaula i kela hoailona, ku ae la oia a hopu he wahi puaa, he moa lawa, me ka puawa, e hoomakaukau ana no ka hiki mai o Aiwohikupua.
A no keia hana a aka Makaula, he mea haohao loa ia i ko lakou poe, me ka ninau aku, " E hele ana oe e hoomakaukau nei keia ukana au?"
Hai mai la ka Makaula, "E hoomakaukau mua ana wau no ka hiki mai o kuu Alii o Aiwohikupua, oia kela mea a'u i olelo aku ai ia oukou i ke ahiahi nei, nolaila, eia oia ke holo mai nei i ka moana, nona kela kualau i ka moana, a me keia noe e uhi nei."
A kokoke o Aiwohikupua ma i ke awa pae o Laupahoehoe, ia manawa ke kui ana o na hekili he iwakalua, pili pu na kanaka o Hilo no keia mea, a i ka mao ana ae, ike aku la na mea a pau i keia kaulua e holo mai ana a pae i ke awa, me ka puloulou Alii iluna o na waa, alaila, maopopo ae la ka wanana a ka Makaula.
I na waa e holo mai ana a pae, ku ana ka Makaula i ke awa, mai luna mai o Kaiwilahilahi, hahau iho la ka Makaula i ka puaa imua o ke Alii, a pule aku la oia ma ka inoa o na Akua o Aiwohikupua, a eia kana pule.
"E Lanipipili, e Lanioaka, E Lanikahuliomealani, e Lono, e Hekilikaakaa, e Nakoloailani. E na Akua o kuu Alii, kuu milimili, kuu ihi kapu, ka mea nana e kalua keia mau iwi. Eia ka puaa, ka moa lawa, ka awa, he makana, he mohai, he kanaenae i ke Alii na ka oukou kauwa nei, e ike i ka oukou kauwa ia Hulumaniani homai he ola, i ola nui, i ola loa, a kau i ka puaneane, a kani koo, a palalauhala, a haumakaiola, amama, ua noa, lele wale aku la."
Ia manawa a ke Alii e hoolohe ana i ka pule a ka Makaula, ike mai la o Aiwohikupua, o kana Makaula keia, ua mokumokuahua ka manawa o ke Alii i ke aloha i kana kauwa, no ka mea, ua loihi ka manawa o ka nalo ana, aole no hoi i ikeia ka manawa i nalo ai.
A pau ka pule ana a ua Makaula nei, kena koke ae ana o Aiwohikupua i kona Kuhina, "E haawi na makana a ka Makaula na na Akua."
Lele koke aku la ka Makaula a hopu i na wawae o ke Alii, a kau iho la iluna o ka a-i, a uwe iho la; a o Aiwohikupua hoi, apo aku la ma na poohiwi o kana kauwa, a uwe helu iho la.
A pau ka uwe ana, ninau iho la ke Alii i kana kauwa, "Heaha kou mea i hiki mai ai a noho ianei; a pehea ka loihi o kou hele ana."
Hai aku la ke kauwa e like me ka kakou heluhelu ana ma na Mokuna mua. Ia manawa a ka Makaula i olelo aku ai i ke Alii i na kumu a me na kuleana o kona hele ana, a pau ia. Alaila, na ka Makaula ka ninau hope ia Aiwohikupua, aka hoi, ma ka paewaewa o ka ke Alii olelo ana, me ka olelo aku, e huakai kaapuni kana.
Walea iho la ke Alii me ka Makaula ia po a wanaao, hoomakaukau na waa, a holo aku la.
Holo aku la lakou mai Laupahoehoe aku a hiki lakou i waho o Makahanaloa, nana aku la ua wahi kanaka nei (ka mea i kapaia he Kuhina), i ka pio mai a ke anuenue iuka o Paliuli.
Olelo aku la oia i ke Alii, "E! auhea oe? E nana oe i kela anuenue e pio mai la, aia ilaila o Laieikawai, ka mea a kaua e kii nei, a malaila no kahi i loaa ai ia'u."
Olelo aku la o Aiwohikupua, "Ke manao nei wau aole kela o Laieikawai, aole no nona kela anuenue, no ka mea, he mea mau no ia no na wahi ua a pau, he pio no ke anuenue. Nolaila, ke noi aku nei wau ia oe, e kali kaua a ike ia mai ka malie ana, a ikeia aku ka pio mai o ke anuenue iloko o ka manawa malie, alaila maopopo nona kela hoailona."
A ma keia olelo a ke Alii, hekau iho la na waa o lakou i ke kai, pii aku la o Aiwohikupua me kona Kuhina a hiki i Kukululaumania, ma ke kauhale o na kamaaina, a noho iho la malaila e kali ana no ka malie o ka ua. A hala na la eha malaila, haalele loa ka malie o Hilo, ike maopopoia aku la ke kalae ana mai o ka aina, a waiho wale mai o Panaewa.
I ka eha o ka la, i ke kakahiaka nui, ala ae la o Aiwohikupua, a puka aku la mawaho o ka hale, aia hoi, e pio mai ana no ke anuenue i kahi a laua i ike mua ai, kakali, loihi iho la ke Alii a hiki i ka puka ana o ka la, hoi aku la a kona Kuhina aia kela e hiamoe ana, hooala aku la, me ka i aku i ke Kuhina, "E! pono io paha kau e olelo nei, ia'u no kakahiaka poeleele, ala e aku nei no wau iwaho, ike aku nei no au, e pio mai ana ke anuenue i kahi no au i kuhikuhi ai ia'u, i ke kali mai la no wau a puka ka la, aia no ke mau la ke anuenue, hoi mai la wau hoala aku nei ia oe."
Olelo aku la ua wahi kanaka nei, "O ka'u ia e olelo aku ana ia oe, e holo kakou, i na paha aia kakou i uka o Paliuli kahi i noho ai i keia mau la."
Ia kakahiaka, haalele lakou ia Makahanaloa, holo waho na waa o lakou, o Keaau ke awa.
Ia holo ana o lakou a ahiahi, pae lakou i Keaau, nana aku la lakou e ku mai ana no na hale o Kauakahialii ma, e heenalu mai ana no hoi na kamaaina, a hiki lakou, mahalo mai la na kamaaina no Aiwohikupua e like me kona ano mau.
Noho malihini iho la lakou ia Keaau, a ahiahi, kauoha mua iho la o Aiwohikupua i na hookele a me na hoewaa, e noho malie a hoi mai laua mai ka laua huakai imi wahine mai, oiai o lakou wale no.
I ka napoo ana o ka la, hopu aku la o Aiowhikupua i kona aahu Ahuula, a haawi aku la i kahi kanaka, a pii aku la.
Pii aku ka laua iloko o na ululaau loloa, i ka hihia paa o ka nahelehele, me ka luhi, a hiki laua ma kahi e kokoke ana i Paliuli, lohe laua i ka leo o ka moa. I aku la kahi kanaka i ke Alii, "Kokoke puka kaua."
Hoomau aku la no laua i ka pili a lohe hou laua i ka leo o ka moa (o ka moa kua-lua ia). Hoomau aku laua i ka pili a hiki i ka malamala loa ana.
I aku la kahi kanaka i ke Alii, "E! puka kaua, aia ke kupunawahine o Laieikawai ke houluulu mai la na moa, e like me kana hana mau."
Ninau aku la o Aiwohikupua, "Auhea ka hale o ke Alii Wahine?"
I aku la kahi kanaka, "Aia a puka lea aku kaua iwaho o ka mahinaai nei la, alaila, ike mapopo leaia aku ka hale."
A maopopo ia Aiwohikupua, ke kokoke hiki o laua i ka hale o Laieikawai, nonoi aku la oia e haawi mai kahi kanaka i ka ahuula, i paa iho ai o Aiwohikupua ia mea ma kona lima, a hiki i ko laua launa ana me ke Alii wahine o Paliuli.
A hala ka mahinaai, ike aku la laua i ka hale o Laieikawai, ua uhiia me no hulu melemele o ka Oo, e like me ka olelo a ke akua i ka Makaula, ma ka hihio iluna o Kauwiki.
Ia Aiwohikupua e nana ana i ka hale o ke Alii wahine o Paliuli, he mea e ke kahaha a me ka hilahila, ia manawa ka hoomaka ana o ko Aiwohikupua kanalua ana.
A no ke kanalua i loaa ia Aiwohikupua, olelo aku oia i kona kokoolua, "Auhea oe, ua hele mai nei kaua me ka manao ikaika no kuu wahine, kuhi iho nei wau, he wahine a lohe mai i ke ao, aole ka! i ike aku nei ka hana i ka hale o ke Alii Wahine, aole no ona lua, nolaila, ano e hoi kaua me ka launa ole."
I mai la kona Kuhina, "He mea kupanaha, a hiki ka hoi kaua i ka hale o ko wahine, ka kaua mea i au mai nei i keia mau kai ewalua, eia ka hoi he koi kau e hoi; e hele no kaua a launa, aia mai ilaila ka nele a me ka loaa; no ka mea, ina no paha ia e hoole mai, hoomano aku no, ua akaka no he waa naha i kooka ko kaua, ko ke kane."
"Auhea oe?" Wahi a Aiwohikupua, "Aole e hiki ia kaua ke hele a halawai me ke Alii wahine, a aole no hoi e loaa; no ka mea, ke ike nei wau, ua ano e loa ka hale. Ua lawe mai nei au i ko'u ahuula, i makana e haawi aku ai i ke Alii wahine e Paliuli nei; aka, ke nana aku nei wau o ka pili iho la ia o ka hale o ke Alii; no ka mea, ua ike no oe, o keia mea, he ahuula aole ia e loaa i na mea e ae, i na Alii aimoku wale no e loaa'i, nolaila, e hoi kaua." O ka hoi iho la no ia me ka launa ole.