Mokuna II

A nele ka Makaula i ka ike i kana mea e ukali nei, haalele keia ia Kamaoha, hiki keia iluna pono o Kaala, a malaila oia i ike ai e pio ana ke anuenue i Molokai; nolaila, haalele ka Makaula ia wahi, kaapuni hou ia Oahu nei; o ka lua ia o kana huakai kaapuni ana, i mea e hiki ai ia ia ke ike maopopo i kana mea e ukali nei, no ka mea, ua ano e ka hana a ke anuenue, no ka holoholoke ana i kela wahi keia wahi.

I ka la a ua Makaula nei i haalekle ai ia Kaala, hiki mua aku oia iluna o Kuamooakane, aia hoi e pio ana ke anuenue i Molokai, e ku ana ka punohu i uhipaaia e na ao hekili, ekolu mau la oia nei ma Kuamooakane, ua hoomauia ka uhi paaupu a ka ua a me ka noe.

I ka eha i na la oia nei malaila, loaa ia ia he waa e holo ana i Molokai; kau aku la oia maluna o ka waa, a holo aku la a like a like o ka moana, loaa ka manao ino i na mea waa, no ka mea, ua uluhua laua i ua Makaula nei no ka hiamoe, a me ka ala a mau ana o kahi puaa, a o-o-o mau no hoi o kahi moa.

A no keia mea, kunou aku la ka mea mahope o ka waa i ke kanaka iluna o kuaiako, e hoi hou ka waa i hope, a hoonoho hou i ka Makaula i Oahu nei, a ua like ka manao o na mea waa ma ia mea e hoihoi hope ka waa, e moe ana nae ka Makaula ia manawa.

Hoohuli ae la na mea waa i ka waa i hope a holo i Oahu nei; ia manawa a ka waa e hoi hope nei, hoohuoi iho la ka Makaula i ka pa ana a ka makani ma kona papalina, no ka mea, ua maopopo ia ia kahi a ka makani i pa ai i ka holo ana mai Oahu aku nei manao iho la oia, ma kai mai ka makani e pa nei.

Nolaila, kaakaa ae la na maka o ka Makaula, aia hoi e hoi hou ana ka waa i Oahu nei; ia manawa, nalu iho la ka Makaula i ke kumu o keia hoi hou ana o ka waa. Aka hoi, no ko ianei makemake e ike maopopo i ka hana a na mea waa, pule aku la oia i kona Akua ia Kuikauweke, e hooili mai i ka ino nui maluna o ka moana.

Ia ia e pule ana iloko ona iho, hiki koke mai la ka ino nui maluna o lakou, a pono ole ka manao o na mea waa.

Ia manawa, hoala ae la na mea waa ia ianei, "E keia kanaka e moe nei! e ala ae paha oe, kainoa paha he pono kau i kau mai ai maluna o ko maua waa, aole ka! oia no ka moe a nei kanaka la o uka."

Alaila, ala ae la ua Makaula nei, e hooiho ana ka waa i Oahu nei.

Alaila, ninau aku la oia i na mea waa, "Heaha iho nei keia hana a olua ia'u hoi hope ai ka waa? A heaha kuu hewa?"

Alaila, olelo mai la na mea waa, "Ua uluhua maua no kou hiamoe, a me ka alala mau o ko wahi puaa, a me ke kani mau a ko wahi moa, nolaila kulikuli; mai ka holo ana mai nei no ka ke kulikuli a hiki i keia manawa, ua pono no la hoi ia, i na la hoi e hoe ana oe, aole ka, he moe wale iho no ka kau."

I aku la ka Makaula, "Ua hewa olua i kuu manao; ina o kuu noho wale ke kumu o ka hoi hou ana o ka waa o kakou i Oahu, alaila, ke olelo nei au, ua hewa ka mea iluna o kuaiako, no ka mea, he noho wale iho no kana, aole ana hana."

Ia lakou e kamailio ana no keia mau mea, lele aku la ka Makaula mahope o ka waa, a lilo iho la ia ia ka hookele, holo aku la lakou a kau ma Haleolono i Molokai.

Ia lakou i hiki aku ai malaila, aia hoi, e pio ana ke anuenue i Koolau, e like me kana ike ana i kon mau la maluna o Kuamooakane, haalele keia i na mea waa, ake aku la oia e ike i kana mea i ukali mai ai.

Ia hele ana hiki mua keia i Waialala maluna pono ae o Kalaupapa; ia ianei malaila, ike maopopo aku la oia e pio ana ke anuenue iluna o Malelewaa, ma kahi nihinihi hiki ole ke heleia. Aia nae malaila kahi i hunaia ai o Laieikawai, oia a me kona kupunawahine, e like me ke kauoha mau a Kapukaihaoa ia Waka ma ka hiho.

No kea mea, i ka Makaula e holo mai ana ma ka moana, ua ike mua e aku o Kapukaihaoa, i ka Makaula, a me kana mau hana, nolaila oia i olelo mau ai ia Waka ma ka hihio e ahai mua ia Laieikawai ma kahi hiki ole ke loaa.

I ka Makaula i haalele ai ia Waialala, hiki aku keia ma Waikolu ilalo pono o Malelewaa; aia nae e pio ana ke anuenue i kahi hiki ole ia ia ke hele aku; aka, ua noonoo ka Makaula i kekahi manawa, i wahi e hiki ai e ike i kana mea e ukali nei, a waiho aku i kana lanaenae i hoomakaukau mua ai, aole nae i hiki.

I kela la a ka Makaula i hiki ai ma Waikolu, ia po iho, hiki mua ke kauoha a Kapukaihaoa ia Laieikawai ma ka moeuhane, a puoho ae la oia, he moeuhane. Alaila, hoala aku la o Laieikawai i kona kupunawahine, a ala ae la, ninau aku la ke kupunawahine i kana moopuna i ke kumu o ka hoala ana.

Hai mai ka ka moopuna, "Ua hiki mai o Kapukaihaoa i o'u nei ma ka moeuhane, e olelo mai ana, a ahai loa oe ia'u i Hawaii a hoonoho ma Paliuli, a malaila kaua e noho ai, pela mai nei oia ia'u, a puoho wale ae la wau la, hoala aku la ia oe."

Ia Laieikawai nae e kamailio ana i ke kupunawahine, hiki iho la ka hihio ma o Waka la, a ua like me ka ka moopuna e olelo ana, ia manawa, alae ae la laua i ke wanaao a hele aku la e like me ke kuhikuhi a Kapukaihaoa ia laua ma ka moeuhane.

Haalele laua ia wahi, hiki aku laua ma Keawanui, kahi i kapaia o Kaleloa, a malaila laua i halawai ai me ke kanaka e hoomakaukau ana in ka waa e holo ai i Lanai. Ia laua i halawai aku ai me ka mea waa, olelo aku la o Waka, "E ae anei oe ia maua e kau pu aku me oe ma ko waa, a holo aku i kau wahi i manao ai e holo?"

Olelo mai la ka mea waa, "Ke ae nei wau e kau pu olua me a'u ma ka waa, aka hookahi no hewa, o ko'u kokoolua ole e hiki ai l awaa."

Ia amanwa a ka mea waa i hoopuka ai i keia olelo "i kokoolua" hoewaa, wehe ae la o Laieikawai i kona mau maka i uhiia i ka aahu kapa, mamuli o ka makemake o ke kupunawahine e huna loa i kana moopuna me ka ike oleia mai e na mea e ae a hiki i ko laua hiki ana i Paliuli, aka, aole pela ko ka moopuna manao.

I ka manawa nae a Laieikawai i hoike ai i kona mau maka mai kona hunaia ana e kone kupunawahine, luliluli ae la ke poo o ke kupunawahine, aole a hoike kana moopuna ia ia iho, no ka mea, e lilo auanei ka nani o kana moopuna i mea pakuwa wale.

I ka manawa nae a Laieikawai i wehe ae ai i kona mau maka, ike aku la ka mea waa i ka oi kelakela o ko Laieikawai helehelena mamua o na kaikamahine kaukaualii o Molokai a puni, a me Lanai. Aia hoi, ua hookuiia mai ka mea waa e kona iini nui no kana mea e ike nei.

A no keia mea, noi aku la ka mea waa i ke kupunawahine, me ka olelo aku, "E kuu loa ae oe i na maka o ko moopuna mai kona hoopulouia ana, no ka mea, ke ike nei wau ua oi aku ka maikai o kau milimili, mamua o na kaikamahine kaukaualii o Molokai nei a me Lanai."

I mai la le kupunawahine, "Aole e hiki ia'u ke wehe ae ia ia, no ka mea, o kona makemake no ka huna ia ia iho."

A no keia olelo a Waka i ka mea waa mamuli o kana noi, alaila, hoike pau loa ae la o Laieikawai ai ai mai kona hunaia ana, no ka mea, ua lohe aku la o Laieikawai i ka olelo a kona kupunawahine, o Laieikawai no ka makemake e huna ia ia; aka, ua makemake ole kela e huna.

A no ka ike maopopo loa ana aku o kea mea waa ia Laieikawai, alaila, he nuhou ia i ka mea waa. alaila, kupu ae la ka manao ano e iloko ona, e hele e hookaulana ia Molokai apuni, no keia mea ana e iini nei.

Alaila, olelo aku  la ua mea waa nei ia Laieikawai ma, "Auhea olua, e noho ana i ka hale nei, na olua na mea a pau oloko, aole kekahi mea e koe o ka hale nei ia olua, o olua maloko a mawaho o keia wahi."

A no ka hoopuka ana o ka mea waa i keia olelo, alaila, olelo aku la o Laieikawai, "E ke kamaaina o maua, e hele loa ana anei oe? No ka mea, ke ike lea nei maua i kou kauoha honua ana, me he mea la e hele loa ana oe?"

I aku la ke kamaaina, "E ke kaikamahine, aole pela, aole au e haalele ana ia olua; aka i manao ae nei au e huli kokoolua no'u e hoe aku ai ia olua a pae i Lanai."

A no keia olelo a ka mea waa, i akula o Waka i ke kamaaina o laua nei, "Ina o ke kumu ia o kou hele ana i kauoha honua ai oe i na mea a pau o kou hale ia maua; alaila, ke i aku nei wau, he hiki ia maua ke kokua ia oe ma ka hoe ana.

A ike ka mea waa he mea kaumaha keia olelo a Waka imua ona.

Olelo aku la oia imua o na malahini, "Aole o'u manao e hoounauna aku ia olua e kokua mai ia'u ma ka hoe pu ana i ka waa, no ka mea, he mea nui olua na'u."

Aka, aole pela ka manao o ka mea waa e huli i kokoolua hoe waa pu me ia, no ka mea, ua hooholo mua oia i kana olelo hooholo iloko one, e hele e kukala aku ia Laieikawai apuni o Molokai.

A pau ke kamailio ana a lakou i keia mau olelo, haalele iho la ka mea waa ia laua nei, a hele aku la e like me ka olelo hooholo mua iloko ona.

Ia hele ana, ma Kaluaaha kona hiki mua ana, a moe aku oia i Halawa, a ma keia hele ana a ia nei, ua kukala aku oia i ka maikai o Laieikawai e like me kona manao paa.

A ma kekahi la ae, i ke kakahiaka nui, loaa ia ia ka waa e holo ana i Kalaupapa, kau aku la oia maluna o ka waa, hiki mua oia i Pelekunu, a me Wailau, a mahope hiki i Waikolu kahi a ka Makaula e noho ana.

Ia ia nae i hiki aku ai i Waikolu, ua hala mua aku ua Makaula nei i Kalaupapa, aka, o ka hana mau a ua wahi kanaka nei, ke kukala hele no Laieikawai.

A hiki keia i Kalaupapa, aia hoi, he aha mokomoko e akoakoa ana ku aku la oia mawaho o ka aha, a kahea aku la me ka leo nui, "E ka hu, e na makaainana, e ka lopakuakea, lopahoopiliwale, e na'lii, na Kahuna, na kilo, na aialo, ua ike au i na mea liilii, na kane, na wahine, na kaukaualii kane, na kaukaualii wahine, ka niaupio, ke ohi, aole wau i ike i kekahi oi o lakou e like me ka'u mea i ike ai, a ke olelo nei au, oia ka oi mamua o na kaikamahine kaukaualii o Molokai nei apuni, a me keia aha no hoi."

Ia manawa nae a ia nei e kahea nei, aole i lohe pono mai ka aha, m ka mea, ua uhiia kona leo e ka haukamumu leo o ka aha, a me ka nene no ka hoouka kaua.

A no ko ianei manao i lohe ponoia mai kana olelo, oi pono loa aku la ia iwaena o ke anaina, ku iho la oia imua o ka aha, a kuehu ae la oia i ka lepa o kona aahu, a hai hou ae la ka olelo ana i olelo mua ai.

I loko of keia manawa, lohe pono loa aku la ke Alii nui o Molokai i keia leo, alaila hooki ae la ke alii i ka aha, i loheia aku ai ka olelo a keia kanaja malahini e kuhea nei; no ka mea, iloko o ko ke alii ike ana aku i ua wahi kanaka nei, ua hoopihaia kona mau maka i ka olioli, me ke ano pihoihoi.

Kaheaia aku la ua wahi kanaka nei mamuli o ke kauoha a ke alii, a hele mai la imua o ke alii, a ninau aku la, "Heaha kou mea e nui nei kou leo imua o ka aha, me ka maka olioli.

Alaila, hai mai la kela i ke kumu o kona kahea ana, a me kona olioli imua o ke alii. "Ma ke kakahiakanui o ka la i nehinei, e lawelawe ana wau i ka waa no ka manao e holo i Lanai, hoea mau ana keia wahine me ke kaikamahine, aole nae au i ike lea i ke ano o ua kaikamahine la. Aka, iloko o ko maua mai kona hunaia ana, aia hoi, ike aku la wau he kaikamahine maikai, i oi aku mamua o na kaikamahine alii o Molokai nei."

A lohe ke alii i keia olelo, ninau aku la, "Ina ua like kona maikai me kuu kaikamahine nei la, a laila, ua nani io."A no keia ninau a ke alii, noi aku la ua wahi kanaka nei e hoikeia mai ke kaikamahine alii imua ona, a lawia mai la o Kaulaalehua ke kaikamahine a ke alii.

I aku la ua wahi kanaka nei, "E ke alii! oianei la, eha kikoo i koe o ko iala maikai ia ianei, alaila, like aku me kela." I mai la ke alii, "E! nani io aku la, ke hoole ae nei oe i ka makou maikai e ike nei, no ka mea, o ko Molokai oi no keia."

Alaila, olelo aku la kahi kanaka i ke alii me ka wiwo ole, "No ko'u ike i ka maikai, ko'u mea no ia i olelo kaena ai."

Ia manawa a kahi kanaka e kamailio ana me ke alii, e noho ana ka Makaula ia manawa e hoolohe ana i ke ano o ke kamailio ana, aka, ua hapau honua ae ka Makaula, me he mea la o kana mea e ukali nei.

A no keia mea, neenee loa aku la ka Makaula a kokoke, paa aku la ma ka lima o kahi kanaka, a huki maluaku la ia ia."

Ia laua ma kahi kaawale, ninau pono aku la ka Makaula i ua wahi kanaka nei, "Ua ike no anei oe i kela kaikamahine mamua au e kamailio nei i ke alii?"

Hoole aku la ua wahi kanaka nei, me ka i aku, "Aole au i ike mamua, akahi no wau a ike, a he mea malahini ia i ko'u mau maka."

A no keia mea, manao ae la ka Makaula, o kana mea i imi mai ai, me ka ninau pono aku i kahi i noho ai, a hai ponoia mai la.

A pau ka laua kamailio ana, lawe ae la oia i na mea ana i hoomakaukau ai i mohai no ka manawa e halawai aku ai, a hele aku la.


Mokuna I ] [ Mokuna II ] Mokuna III ] Mokuna IV ] Mokuna V ] Mokuna VI ] Mokuna VII ] Mokuna VIII ] Mokuna IX ] Mokuna X ] Mokuna XI ] Mokuna XII ] Mokuna  XIII ] Mokuna XIV ] Mokuna XV ] Mokuna XVI ] Mokuna XVII ] Mokuna XVIII ] Mokuna XIX ] Mokuna XX ] Mokuna XXI ] Mokuna XXII ] Mokuna XXIII ] Mokuna XXIV ] Mokuna XXV ] Mokuna XXVI ] Mokuna XXVII ] Mokuna XXVIII ] Mokuna XXIX ] Mokuna XXX ] Mokuna XXXI ] Mokuna XXXII ] Mokuna XXXIII ] Mokuna XXXIV ]