Mokuna IV

Mahope iho o ka lilo ana o ua wahi kanaka nei i mea nui imua o ke Alii, me he Kuhina Nui la; a oia ka hoa kuka mau o ke Alii ma na mea e lealea ai ke Alii, me ka manao aku o ka poe e, e kuka ana ma na mea pili i ka aina, a me na waiwai e like me ka mea mau i ka noho Alii ana. Eia ka o Laieikawai no ka laua kuka mau, a he uuku ke kuka ma na mea e ae.

Mamua aku nae o ko Aiwhokupua lohe ana ia Kauakahialii no Laieikawai ua hoike e oia i kana olelo paa imua o kona mau kaukaualii, a me na kaikuahine ona, a me kona poe aialo a pau, a eia kana olelo paa, "Auhea oukou e ko'u mau kaukaualii, a me na kaikamahine o'u ko'u mau aialo a pau; mai keia la aku a hiki i ko'u mau la hope, aole loa ana wau e lawe i kekahi wahine o keia mau mokupuni i wahine mare na'u, mai Kauai nei a hala loa i Hawaii, ina i oleloia mai he mau wahine maikai, aole no hoi au e haawi i ko'u kino e komo aku ma ke ano kolohe, he oleloa no. No ka mea, he kanaka hana pono oleia wau e na wahine, mai ko'u wa opiopio mai a hiki i ko'u hookanakamakua ana. Aia no ka'u wahine ae ke kii mai, no kekahi mau aina e mai, ina noloko mai o Moaulanuiakea, kahine o na wahine oluolu a'u i lohe ai; alaila, o ka'u wahine makemake ia, i na i kiiia mai wau ma na ano elua."

Iloko o ko Aiwhokupua lohe ana ia Kauakahialii, a me ko laua kuka mau ana me kona Kuhina Nui no Laieikawai, alaila, manaopaa ae la ke Alii no Tahiti mai ua wahine la.

I kekahi la, i ke awakea, hiamoe iho la ke Alii, loaa iho la o Laieikawai ia Aiwohikupua ma ka moeuhane, ua like kana ike ana ia Laieikawai ma ka moeuhane me ka Kauakahialii olelo ana ia ia. A puoho ae la ke Alii he moeuhane kana.

Iloko oia ala ana ae, aia hoi, he mea minamina loa i ke Alii i kona ike ana ia Laieikawai ma ka moeuhane, no ka mea, ua ala e mai ka hiamoe o ke Alii; a no ia mea, makemake iho la ke Alii e loaa hou ia ia ka hiamoe o ke Alii; a no ia mea, makemake iho la ke Alii e loaa hou ia ia ka hiamoe loihi ana ma ia awakea, i kumu e ike hou ai i kana mea i ike ai ma ka moeuhane.

Hoao hou iho la Ke Alii e hiamoe hou, loaa hou no o Laieikawai ma ka hihio pokole loa, aole nae oia i ike maopopo loa aku, he wahi helehelena wale no kana ike lihi ana, a hikilele ae a oia.

A no keia mea, ua ano e loa ko ke Alii manao, ia manawa ka hoopuka ana a ke Alii i olelo paa imua o kona mau mea a pau, penei no ia:

"Auhea oukou, mai walaau oukou iloko o kuu wa hiamoe, mai hamumumu, a ina e walaau, he alii aimoku, e pau kona aimoku ana; ina he alii aiahupuaa, e pau ia; a ina he konohiki, a lopa paha ka mea nana i hahai kuu olelo paa, alaila, o ka make ka uku."

Oia iho la ka olelo paa a ke Alii, no ka mea, ua makemake loa ke Alii e loaa ia ia ka hiamoe loihi i kumu e launa hou ai laua ma ka moeuhane me Laieikawai.

A pau ka ke Alii olelo ana no keia mau mea, hoomaka hou oia e hiamoe, aole nae i loaa ia ia ka hiamoe a hiki a ka napoo ana o ka la.

Iloko o keia hana a ke Alii, aole nae oia i hai aku i keia mea ana e ike nei ma ka moeuhane, ua huna loa ke Alii i kona hoa kuka mau, manao la hoi oia, aia a loaa hou aku, alaila hai aku i kona hoa Kuhina Nui.

A no ka makemake loa o ke Alii e loaa mau ia ia ka moeuhane mau no Laieikawai, kauoha ae la oia i kona Kuhina Nui e mama i awa.

A nolaila, hoolale koke ae la ke Kuhina i na mea mama awa o ke Alii e  mama i ka awa, a makaukau ko ke Alii makemake, a laweia mai la, inu iho la ke Alii me kona Kuhina, a oki mai la ka ona a ka awa. Kau koke mai la nae iluna o ke Alii ka halialia aloha o Laieikawai, me he mea ala ua launa kino mamua. Alaila, hapai ae la ia i wahi olelo ma ke mele penei:

"Kau mai ana i o'u nei
Ka halialia nae lehuna o Puna,
I lawea mai e ka lau makani,
E ka ahe makani puulena o ka lua,
Hia--moe ole loko i ka minamina,
I ka makemake---e."

I aku la ke Kuhina o ke Alii, mahope iho o ka pau ana o ke mele ana, "He mea kupanaha, aole hoi au wahine a kaua e noho nei, aka, iloko o kau mele e heluhelu nei, me he wahine la kau."

I mai la ke Alii, "Ua oki na olelo a kaua, no ka mea, ke oki mai nei ka ona o ka awa ia'u." Iloko oia manawa, haule aku la ke Alii i ka hiamoe nui, o ke oki no ia, no ka mea, ua poina loa ka hiamoe o ke Alii, ua ike ole ke Alii i kana mea e manao ai.

Hookahi po, hookahi ao o ka moe ana mama ka ona awa o ke Alii. Olelo aku la ke Alii i kona hoa kuka, "Ma keia ona awa o kaua, aole i waiwai iki."

I mai la kona hoa kuka, "Pehea la ka hoi ka waiwai o ka ona awa? Kainoa o ka ona no kona waiwai, o ka mahuna alua."

I mai la ke Alii, " Aole hoi paha oia, o ka ike aku ka hoi paha la ia Laieikawai, alaila, waiwai ka ona ana o ka awa."

Mahope iho oia manawa, hoomau aku la ke Alii i ka inu awa a hala na la he nui, ua like paha me hookahi makahiki, aole nae ke Alii i ike i ka waiwai oia hana ana, nolaila, hoopau iho la ke Alii ia hana.

Mahope iho o ko le Alii hoopau ana no ka inu awa, akahi no a hai aku ke Alii i ka loaa ana o Laieikawai ma ka moeuhane, a me ke kumu o kona hoomau ana i ka inu awa, a hai pu aku la no hoi ke Alii i ke kumu o kona kau ana i kanawai paa, no ka mea walaau iloko o kona wa hiamoe.

Ia laua e kamailio ana no keia mau mea, alaila, hoomaopopo loa ae la ke Alii e holo i Hawaii e ike ia Laieikawai. Ia wa ka hoopuka ana o laua i olelo hooholo no ke kii ia Laieikawai i wahine mare.

I ka pau ana o na la ino, a hiki mai ka manawa kupono no ka holo moana, kauoha ae la ke Kuhina i na Kapena waa o ke Alii, e hoomakaukau i na waa no ka holo i Hawaii ia po iho, ia manawa ke koho ana a ke Alii i na hoewaa kupono ke holo pu, ko ke Alii mau Iwikuamoo ponoi.

Mamua o ka napoo ana o ka la, kauohaia ka poe nana uli o ke Alii, a me na Kilokilo e nana i na ouli o ke ao a me ka moana, i na he hiki i ke Alii ke hele, a ina he hike ole e like me ka mea mau; aka, ua maopopo i kona poe nana uli a Kilokilo hoi, he hiki i ke Alii ke hele i kana huakai.

A i ka wanaao, i ka puka ana o Ka Hokuhookelewaa, kau aku la ke Alii a me kona Kuahina, na hoewaa he unikumamaono, na hookele elua, he iwakalua ko lakou nui maluna o no kaulua, a holo aku la.

Ia holo ana a lakou ma keia holo ana, hiki mua lakou me Nanakuli, i Waianae, ua wanaao, haalele lakou ia wahi, hiki mua lakou i Mokapu, a malaila lakou i noho ai he umi la, no ka mea, ua loohia lakou e ka ino, hiki ole ke holo i Molokai. A pau na la he umi, ike maopopoia aku la ka malie, a maikai ka moana. Ia po iho a ao, hiki lakou i Polihua, ma Lanai, a malaila aku hiki ma Ukumehame, a no ka makani ino ia ia, ua noho lakou malaila, a i kekahi la ae, haalele lakou ia wahi, hiki lakou i Kipahulu ia la.

Ia lakou ma Kipahulu, hooholo ae la ke Alii i olelo e hele wawae mauka, a ma na waa na kanaka. Ma kahi nae a lakou i noho ai, ua nui ka poe mahalo no Aiwohikupua no ke kanaka maikai.

Haalele lakou ia Kipahulu, hiki lakou me Hana, ma uka no ke Alii me kona Kuhina, ma na waa no na kanaka. I ke Alii nae e hele ana, he nui ka poe i ukali ia laua, no ka makemake ia Aiwohikupua.

Ia lakou i hiki aku ai ma ke awa pae waa o Haneoo i Hana, he nue ka poe i lulumi mai e makaikai i Ke Alii, no ka pakela o ka maikai.

Ia Aiwohikupua ma nae i hiki aku ai, e heenalu mai ana na kane a me na wahine i ka nalu o Puhele, aia nae ilaila kekahi kaikamahine Alii maikai kaulana o Hana, o Hinaikamalama kona inoa. Iloko hoi o ko laua ike ana i ua kaikamahine Alii nei o Hana, alaila, ua hoopuniia ke Alii kane, a me kona Kuhina e na kuko; a oia no hoi ke kumu o ko Aiwohikupua ma noho ana malaila ia la.

A pau ka heenalu ana a na kamaaina, a i ka nalu pau loa o ko Hinaikamalama hee ana, o ka nalu ia i pae, hoopololei mai la ka hee ana a ke kaikamahine Alii ma ka wai o Kumaka, kahi hoi a Aiwohikupua ma e noho mai ana.

I ke kaikamaine Alii nae e auau ana i ka wai o Kumaka, ua hoopuiwaia ke Alii kane, a me kona Kuhina e ke kuko ino. A no ia mea, iniki malu aku la ke Kuhina o ke Alii ia Aiwohikupua, e hookaawale ia lana mai kahi a Hinaikamalama e auau ana, i ole laua e pilikia ma ka manao.

Ia Aiwohikupua ma i hoomaka ai e hookaawale ia laua mai ko ke Alii wahine wahi e auau ana, alaila, pane aku la ke Alii wahine, "E na'lii! he holo ka hoi ka olua, kainoa hoi he wehe ko ke kapa, lele iho hoi he wai, hookahi hoi ka auau ana o kakaou, hoi aku he hale, a moe he ai no, he i-a no hoi, a he wahi moe no hoi, oia iho la no ka waiwai a ke kamaaina, i makemake no hoi e hele, hele no, ina he makemake e noho, o Hana no hoi nei noho iho."

A no keia olelo a ke Alii wahine, I aku ka ke Kuhina i ke Alii, "E! pono ha ka manao o ke Alii wahine, no ka mea, ua makemake loa ke Alii wahine ia oe."

I mai la o Aiwohikupua, " Ua makemake au i ke Alii wahine, no ka mea, he ike lea nei au i ka oi loa o kona maikai mamua o ka'u mau wahine mua nana i kumukaia; aka, ua lohe oe i ka'u hoohiki paa ana, aole au e lawe mai i kekahi wahine o keia mau moku i wahine na'u."

A no keia olelo a Aiwohikupua, i aku kona Kuhina, "Ua laa oe no kela hoohiki au, alaila, e aho na'u ka wahine a kaua."

A paua keia kamailio liilii ana a laua, hele aku la laua i ka heenalu. A ia laua e heenalu ana, aia hoi, ua hoopuniia mai la ke Alii wahine no Aiwohikupua, a ua nui ka poe i hoopuna paaia no ka makemake i ke Alii kane.

A pau ka auau ana a laua, hoi aku la laua me ka manao e kau maluna o na waa a holo aku; aka, ike aku la o Aiwohikupua i ke Alii wahine e konane mai ana, a manao iho la ke Alii kane malihini e hele i ke konane; aka, ua lilo mua na ke Alii wahine ke kahea e konane laua.

A hiki o Aiwohikupua ma kahi o ke Alii wahine, kau na ilili a paa ka papa, ninau mai ke Alii wahine, "Heaha ke kumu pili o ka malihini ke make i ke kamaaina?"

I aku o Aiwohikupua, " He mau waa kaulua ko'u kumu pili, aia ke lana mai la iloko o ke kai, oia ko'u kumu pili me oe."

I mai la ke Alii wahine, "Aole he maikai o kou kumu pili e ka malihini, hookahi no kumu pili mama loa, oia na kino no o kaua, ina e make au ia oe, alaila, e lilo wau nau, ma kau kana e olelo mai ai, malaila wau e hoolohe ai, a e hooko ai hoi, ma ka mea kupono nae i ka hooko aku, a ina hoi e make oe iau, alaila, o oe no ka'u, e like me kau hana ia'u, pela no au e hana ai ia oe, me ko noho i Maui nei."

A no keia olelo a ke Alii wahine, hoohelo koke ae la ke Alii kane i ka olelo ae. I ka hahau ana a alaua i ka papa mua, make o aiwohikupua.

Alaila, i mai la ke Alii wahine, "Ua eo ia'u, aohe ou kumu e ae e pili mai ai, a ina nae he kaikaina kou, alaila ae aku au e pili hou kaua."

A no keia mau olelo maikai a ke Alii wahine imua o Aiwohikupua, alaila, hooholo koke ae la oia i kona manao ae ma ka waha wale no.

A iloko o ko laua manawa kamailio, hoopuka aku la o Aiwohikupua i kona manao imua o ke Alii wahine, "He nani hoi ia ua pili ae nei ko'u kino me oe, a ua maikai no; aka aole kaua e launa koke, aia a hoi mai au mai kuu kuakai kaapuni ia Hawaii; no ka mea, ua hoohiki wau mamua o kuu holo ana mai nei, aole wau e launa me kakahi o na wahine, e ae, aia a puni o Hawaii, alaila, hana wau e like my kuu makemake, e like me ka kaua e kamailio nei, a oia hoi ka hookoia ana o kou makemake. Nolaila, ke kauoha mua aku nei wau ia oe mamua o kuu hele ana, e noho oe me ka maluhia loa, aole e lilo i kekahi mea e ae, aole hoi e hana iki i kekahi mea pono ole e keakea ai i ka kaua hoohiki, a hoi mai au mai kuu huakai makaikai mai, alaila, e hookoia ke kumu pili o ka wahine Alii. Ina i hoi mai wau, aole oe i maluhia, aole hoi oe i hooko i ka'u mau kauoha, alaila, o ka pau no ia."

Aole nae keia o ko Aiwhokupua manao maoli. A pau na kauoha a Aiwohikupua ia Hinaikamalama, haalele lakou ia Maui, hiki lakou nei i Kapakai ma Kohala.

I kekahi la ae, haalele lakou ia Kapakai, holo aku la lakoua a mawaho pono o Kauhola, nana aku la o Aiwohikupua i ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka mauka o Kapaau.

Ia manawa, kauoha ae la o Aiwohikupua i na hoewaa, e hookokoke aina aku na waa, no ka mea, ua makemake ke Alii e iki i ke kumu o keia akoakoa lehulehu ana o na kanaka.

A hiki lakou i ke awa pae waa ma Kauhola, ninau aku la ke Alii i ke kumu o ka akoakoa lehulehu ana o na kanaka, alaila, hai mai la na kamaaina, he aha mokomoko ke kumu o ia lehulehu ana.

Ia manawa, okalakala koke ae la o Aiwohikupua e hele e makaikai i ka aha mokomoko, a hekau iho la na waa o lakou, pii aku la o Aiwohikupua, a me kona Kuhina, a me an hookele elua, eha ko lakou nui o ka pii ana.

A hiki lakou i Hinakahua i ke kahua mokomoko, ia manawa, ike mai la ka aha mokomoko i ke keiki Kauai, no ka oi o kona kanaka maikai mamua o na keiki kamaaina, a lilo iho la ka ana i mea haunaele.

Mahope iho o keia haunaele ana, hoomaka hou ka hoonoho o ke kahua mokomoko, ia manawa, pili aku la o Aiwohikupua ma ke kumu laau milo, e nana ana no ka hoouka kaua.

Ia Aiwhokupua nae e ku ana ma kona wahi, puka mai la o Ihuanu a ku iwaena o ke kahua mokomoko, e hoike ana ia ia iho imua o ke aniana, a kahea mai la me ka leo nui, "Owai ka mea ma kela aeae mai e hele mai e mokomoko?" Aka, aole e hiki i kekahi mea ke aa mai e ku imua o Ihuanu, no ka mea, o ko Kohala oi kelakela no ia ma ka ikaika i ke kuikui.

Ia Ihuanu e hoike ana ia ia iho, huli ae la oia, a ike ia Aiwohikupua kahea mai la, "Pehea oe e ka malihini? E pono paha ke lealea?"

A lohe o Aiwohikupua i keia leo kahea a Ihuanu, hele aku la a ku imua o ke kahua kaua, e hawele ana me kone aahu pukohukohu, i like me ke ano mau o na Puali o ke Alii. Pane aku la oia imua o kona hoa hakaka.

"E ke kamaaina, ua noi nae oe ia'u e lealea kaua, a eia hoi ka'u noe ia oe, i elua mai ma kou aoao, huipu me oe, akolu oukou, alaila, mikomiko iki iho ka malihini."

A lohe o Ihuanu i keia olelo a Aiwohikupua, i mai la oia, "He oi oe o ke kanaka nana i olelo hookano iho nei wau imua o keia aha a pau, owau no ka oi mamua o na kanaka a pau, a ke olelo mai nei hoi oe i ekolu aku ma keia aoao, a heaha la oe i mua o'u?"

Olelo mai la o Aiwohikupua, "Aole au e aa aku e hakaka me oe ma kau noi, ke ole oe e ku mai me na mea e ae ma kou aoao, a heaha hoi oe imua o'u! Nolaila, ke olelo paa nei wau ano, he hiki ia'u ke hoolilo i keia Aha i mea ole iloko o kuu lima."

A no keia olelo a Aiwohikupua, hele mai la kekahi o na puali ikaika a ma ke kua o Aiwohikupua, olelo mai la. "E! mai olelo aku oe ia Ihuanu, o ko Kohala oi no kela; aohe puko momona o Kohala nei i kela kanaka."

Ia manawa, huli ae la o Aiwohikupua, a pale ae la i ka mea nana i olelo mai ma kona kua, haula aku la ilalo a make loa.


Mokuna I ] Mokuna II ] Mokuna III ] [ Mokuna IV ] Mokuna V ] Mokuna VI ] Mokuna VII ] Mokuna VIII ] Mokuna IX ] Mokuna X ] Mokuna XI ] Mokuna XII ] Mokuna  XIII ] Mokuna XIV ] Mokuna XV ] Mokuna XVI ] Mokuna XVII ] Mokuna XVIII ] Mokuna XIX ] Mokuna XX ] Mokuna XXI ] Mokuna XXII ] Mokuna XXIII ] Mokuna XXIV ] Mokuna XXV ] Mokuna XXVI ] Mokuna XXVII ] Mokuna XXVIII ] Mokuna XXIX ] Mokuna XXX ] Mokuna XXXI ] Mokuna XXXII ] Mokuna XXXIII ] Mokuna XXXIV ]