Mokuna XXVIII

Ma ke kakahiaka nui, hiki ana o Laukieleula, i nana mai ka hana e moe ana keia mea, aole nae e hiki i ua o Laukieleula ke hookaawale ia ia, no ka mea, ua haumia, o kela hale wale no kahi i aeia nona, "Owai oe e keia kupu, e keia kalohe, nana i komo kuu wahi kapu, kahi hiki ole i na mea e ae ke komo ma keia wahi?" Pela aku ka mea hale.

Hai aku ka malihini, "O Kahalaomapuana au, ka hua hope loa a kou opu."

I aku ka makuahine, "Auwe! e kuu Haku, e hoi oe me ko makuahaue, aole e hiki ia'u ke ike ia oe, no ka mea, ua hiki mai kuu mau la haumia, aia a pau kuu haumia ana, e launa no kaua no ka manawa pokole a hele aku."

A no keia mea, hoi aku la o Kahalaomapuana me Moanalihaikawaokele, ninau mai la ka makuakane, "Pehea mai la?"

I aku ke kaukamahine, "Olelo mai nei ia'u e hoi mai me oe, a pau ka manawa haumia, alaila hele mai e ike ia'u."

Noho iho la laua ekolu la, kokoke i ka wa e pau ai ka haumia o Laukieleula, olelo aku o Moanalihaikawaokele i ke kaikamahine, "O hele, no ka mea, ua kokoke mai ka wa mau o ko makuahine, hele no oe i kakahiaka nui poeleele o ka la apopo, a noho mai ka luawai, kahi ana e hoomaemae ai ia ia, mai hoike oe, aia a lele kela iloko o ke kiowai, a i luu ilalo o ka wai, alala, holo aku oe a lawe mai i ka pa-u, a me ke kapa ona i haumia i kona mai, i auau kela a hoi mai ma kapa, aole ke kapa, alaila manao mai ua kii aku au, i hoi mai ai kela i ka hale nei, alaila, ko kou makemake."

"Ina i uwe olua a i pau ka uwe ana, a i ninau mai ia'u i ke kapa ona au i lawe mai ai, alaila, hai aku oe, aia ia oe; a e hilahila kela me ka menemene ia oe i ko haumia ana, oia hoi, aole ana mea nui e ae e uku mai ai no kou haumia i kona kapa i hoohaumiaia i kona mai, hookahi wale no mea nui ana o ka Lani au i kii mai nei, aia a ninau kela i kou makemake, alaila, hai aku oe, o ko ike ka hoi ia i ko kaikunane, ike pu me a'u, no ka mea, hookahi wale no a'u ike ana i ka makahiki hookahi, he kiei mai ka, o ka nalo aku la no ia."

A hiki i ka manawa a ka makuakane i olelo ai, ala ae la ke kaikamahine i kakahiaka nui poeleele, a hele aku la e like me ke kauoha a kona makuakane.

Ia ia i hiki aku ai, pee iho la ma kahi kokoke i ke kiowai, aole i upuupu iho, hiki ana ka makuahine, a wehe i ke kapa i hoohaumiaia, a lele aku la iloko o ka wai. 

Ia manawa, law ae la ke kaikamahine i ka mea i kauohaia ia ia, a hoi aku la me ka makuakane. 

Aole keia i liuliu iho, halulu ana ka makuahine, ua hookaawale mua ae o Moanalihaikawaokele ia ia ma ke kaawale, o ke kaikamahine wale no ko ka hale.

"E Moanalihaikawaokele, o kuu kapa i haumia, homai, e lawe ae au e hoomaemae i ka wai." Aole nae he ekemu mai, ekolu ana kahea ana, aole nae he ekemuia mai, kiei aku la keia iloko o ka hale, e moe ana o Kahalaomapuana, ua pulou iho i ke kapa i hoohaumia ole ia.

Kahea iho la, "E Moanalihaikawaokele, homai kuu kapa i kaumia i kuu mai, e lawe ae au e hoomaemae i ka wai."

Ia manawa, puoho ae la o Kahalaomapuana, me he mea la ua hiamoe, me ka i aku i ka makuahine, "E kuu Haku makuahine, ua hele aku nei kela, owau wale no ko ka hale nei, a o ko kapa nae i haumia i ko mai, eia la."

"Auwe! e kuu Haku, he nui kuu menemene ia oe i kou malama ana i ke kapa i haumia ia'u, a heaha la auanei ka uku o kuu menemene ia oe e kuu Haku?"

Apo aku la ia i ke kaikamahine, a uwe aku la i ka mea i oleloia ma ka pauku maluna ae nei.

A pau ka uwe ana, ninau iho ka makuahine, "Heaha kau huakai i hiki mai ai i o maua nei?"

I kii mai nei au i kuu kaikunane i kane na ke aikane a makou, ke Alii wahine o Hawaii-nui-akea, o Laieikawai, ka mea nana i malama ia makou iloko o ko makou haaleleia'na e ko makou kaikunane aloha ole, nolaila, ua hilahila makou, aole a makou uku e uku aku ai no ka malama ana a ke Alii ia makou; a no ia mea, e ae mai oe e iho ae au me kuu kaikunane Lani ilalo, a lawe mai ia Laieikawai iluna nei." O ka Kahalaomapuana olelo keia imua o kona makuahine.

I mai la ka makuahine, "Ke ae aku nei au, no ka mea, aole o'u uku no kou malama ana i kuu kapa i haumia ia'u.

"Ina no la hoi he mea e ka mea nana i kii mai nei, ina no la hoi aole wau e ae aku; o ko kii paka ana mai nei, aole au e aua aku.

"Oia hoi, ua olelo no ko kaikunane o oe hookahi no kana mea i oi aku ke aloha, a me ka manao nui; a nolaila, e pii kaua e ike i ko kaikunane.

"Nolaila, e kali oe pela, e hea ae au i ke kahi manu o olua, a nana kaua e lawe aku a komo i ka pea kapu o kukulu o Tahiti."

Ia manawa, hea aku la ka makuahine,

"E Halulukekihiokamalama----e,
Ka manu nana oe pani ka la,
Hoi ka wela i Kealohilani,
Ka manu nana e alai ka ua,
Maloo na kumu wai o Nuumealani.
Ka manu nana i kaohi na ao luna, 
Nee na opua i ka moana, 
Huliamahi na moku,
Naueue Kahakaekaea,
Palikaulu ole ka lani,
O na kupu, na eu,
O Mokukelekahiki,
O Kaeloikamalama,
Na kupu nana e pani ka pea kapu o kukulu o Tahiti,
Eia la he Lani hou he kama nau,
Kiiia mai, lawe aku i luna i o Awakea."

Ia wa, kuu iho la ua manu nei i na eheu i lalo, a o ke kino aia no i luna. Ma ia wa, kau aku la o Laukieleula me Kahalaomapuana i luna o ka eheu o ua manu nei, o ka lele aku la no ia a hiki i o Awakea, ka mea nana e wehe ke pani o ka la, kahi i noho ai o Kaonohiokala.

Ia manawa a laua i hiki aku ai, ua paniia aku la ko ke Alii wahi e na ao hekili.

Alaila, kena ae la o Laukieleula ia Awakea, "Weheia mai ke pani o kahi o ke Alii." 

Ia manawa, ku ae la o Awakea me kona wela nui, a auhee aku la na ao hekili imua ona. Aia hoi ikeia aku la ke Alii e moe mai ana i ka onohi pono o ka la, i ka puokooko hoi o ka wela loa, nolaila i kapaia'i ka inoa o ke Alii, mamuli oia ano (Kaonohiokala). 

Ia manawa, lalau iho la o Laukieleula i kekahi kukuna o ka la a kaohi iho la. Ia manawa, ala mai la ke Alii.

Ia Kahalaomapuana i ike aku ai i kona kaikunane, ua like na maka me ka uwila, a o kona iki a me kona kino a puni, ua like me ka okooko o ke kapuahi hooheehee hao.

Kahea aku la o Laukieleula, "E kuu Lani, eia ko kuahine  o Kahalaomapuana, ka mea au e aloha nui nei, eia la ua imi mai nei ia kaua."

A lohe o Kaonohiokala. ala mai la mai kona hiamoe ana, alawa ae la kela ia Laukieleula, e hea aku i na kiai o ka malu. Kahea ae la.

"E ka Mahinanuikonane,
E Kaohukolokaialea,
Na kiai o ka malumalu, kulia imua o ke Alii."

Ia manawa, hele mai la na kiai o ka malu a ku iho la imua o ke Alii. Aia hoi, ua holo ka wela o ka la mai ke Alii aku.

A loaa ka malumalu imua o ko ke Alii wahi moe, alaila, kahea mai la i ke kaikuahine, a hele aku la a uwe iho la, no ka mea, ua maeele kona puuwai i ke aloha no kona kaikuahine opiopio. A he nui no hoi na la o ke kaawale ana.

A pau ke uwe ana, ninau iho la, "Nawai ke kama o oe?"

Pane aku kekaikauahine, "Na Mokukelekahiki, na Kaeloikamalama, na Moanalihaikawaokele laua o Laukiekeula."

Ninau hou mai la ke kaikunane, "Heaha ka huakai?"

Alaila, hai aku la kela e like me kana olelo i ka makuahine.

A lohe ke Alii i keia mau olelo, haliu aku la oia i ko laua makuahine, me ka ninau aku, "Laukieleula, ua ae anei oe ia'u e kii i ka mea a ianei e olelo mai nei i wahine na'u?"

"Ua haawi mua wau ia oe ua lilo, e like me kana noi ia'u; ina o kekahi o lakou kai kii mai  nei, ina aole e hiki mai i o kaua nei, i lalo aku la no, hoi; aeia aku la olelo a kou pokii, no ka mea, nau i wehe mua ke alanui, a na ko kaikuahine i pani mai, aole he mea mamua ou, a aohe no hoi he mea mahope iho," pela aku ka makuahine.

A pau keia mau olelo, ninau hou mai la o Kaonohiokala ia Kahalaomapuana no kona mau kaikuaana a me kona kaikunane. 

Alaila hai aku la o Kahalaomapuana, "Aole he pono o ko makou kaikunane, ua kue ko makou noho ana, o keia wahine no a'u i kii mai nei ia oe. I ka huakai mua ana i kii ai i ua wahine nei; hoi hou ae ia makou, hele no makou a hiki i kahi o ua wahine nei, ke Alii wahine a'u e olelo nei. I ka po, hiki makou i uka, iloko o ka ululaau oia wale no a me kona kupunawahine ko ia wahi. Ku makou mawaho, i nana aku ka hana i ka hale o ua o Laieikawai, ua uhiia mai i ka hulu melemele o ka Oo.

"Kii o Mailehaiwale, aole o loaa, hoole no ua wahine nei, kii aku o Mailekaluhea, aole no i loaa, kii aku o Mailelaulii, aole no i loaa, kii aku o Mailepakaha, aole no i loaa, i ka hoole wale no a pau lakou, koe owau, aole hoi wau i kii, o ka huhu iho la no ia ia makou haalele i ka nahelehele.

"A haalele kela ia makou, ukali aku makou mahope, pakela loa no ko makou kaikunane i ka huhu, me he mea la na makou i hoole kona makemake. 

"Nolaila la, hoi hou makou a kahi i haalele mua ia ai, na ua kaikamahine Alii la i malama ia makou, a haalele wale aku la wau, hele mai nei, oia iho la ko makou noho ana."

A lohe o Kaonohiokala i keia mau olelo, he mea e ka huhu. Ia manawa, olelo aku la oia ia Kahalaomapuana, "E hoi oe me ou kaikuaana a me ke aikane Alii a oukou, kuu wahine hoi, kali mai oukou, i nee ka ua ma keia hope iho, a i lanipili, eia no wau i anei. 

"I kaikoo auanei ka moana, a i ku ka punakea i uka, eia no wau i anei. Ina e pa ka makani a hookahi anahulu malie, i ku paloo  ka hekili, aia wau i Kahakaekaea.

"Kui paloo hou auanei ka hekili ekolu pohaku, aia wau i Nuumealani; kui paloo hou ka hekili ekolu pohaku, ua hala ia'u ka pea kapu o kukulu o Tahiti, aia wau i Kealohilani, ua pau kuu kino kapu Akua, alaila o kuu kapu Alii koe, alaila noho kanaka aku wau ma ko kakou ano.

"Ma ia hope iho, hoolohe mai oukou a i kui ka hekili, ua ka ua, kaikoo ka moana, he waikahe ma ka aina, olapa ka uwila, uhi ka noe, pio ke anuenue, ku ka punohu i ka maoana, hokahi malama e poi ai ka ino a mao ae, aia wau ma ke kua o na mauna i ka wa molehulehu o ke kakahiaka.

"Kali mai oukou a i puka aku ka la, a haalele iho i ka piko o na mauna; ia manawa, e ike ae ai oukou ia'u e noho ana wau iloko o ka la, iwaena o ka Luakalai, i hoopuniia i na onohi Alii.

"Aole nae kakou e halawai ia manawa; aia ko kakou halawai i ka ehu ahiahi; ma ka puka ana mai o ka mahina i ka po i o Mahealani, alaila e hui ai au me kuu wahine.

"Aia a hoao maua, alaila, e hoomaka wau i ka luku maluna o ka aina no ka poe i hana ino mai ia oukou.

 "Nolaila, e lawe aku oe i ka hoailona o Laieikawai, he anuenue o kuu wahine ia."

A pau keia mau mea, hoi oho la oia ma ke ala ana i pii aku ai, hookahi malama, a halawai iho la me Kihanuilulumoku, hai aku la i ka hua olelo, "Ua pono kaua, ua waiwai no hoi."

Komo ae la oia iloko o Kihanuilulumoku, au aku la ma ka moana, e like me na la o ka hele ana aku, pela no ka loihi o ka hoi ana mai. 

Hiki laua i Olaa, aole o Laieikawai ma, hanu ae la ua moo nei a puni o Hawaii, aole. Hiki laua i Maui, hanu ae la ka moo, aole no.

Hanu aku la ia Kahoolawe, Lanai, a me Molokai, oia ole like no. Hiki laua i Kauai, hanu ae la a puni aole i loaa, hanu ae la i na mauna, aia hoi, e noho ana i Honopuuwaiakua, luai aku la ua o Kihanuilulumoku ia Kahalaomapuana.

Ike mai la ke Alii a me kona mau kaikuaana, he mea e ka olioli. Aka, he mea malihini nae i ka Makaula keia kaikamahine opiopio, a he mea weliweli no hoi i ua Makaula nei ka ike ana i ka moo, aka, ma kona ano Makaula, ua hoopauia kona maka'u.

He umikumamakahi malama, me ke anahulu, me eha la keu, oia ka loihi o ke kaawale ana o Kahalaomapuana mai ka la i haalele ai ia Laieikawai ma, a hiki  i ko laua hoi ana mai mai Kealohilani mai.


Mokuna I ] Mokuna II ] Mokuna III ] Mokuna IV ] Mokuna V ] Mokuna VI ] Mokuna VII ] Mokuna VIII ] Mokuna IX ] Mokuna X ] Mokuna XI ] Mokuna XII ] Mokuna  XIII ] Mokuna XIV ] Mokuna XV ] Mokuna XVI ] Mokuna XVII ] Mokuna XVIII ] Mokuna XIX ] Mokuna XX ] Mokuna XXI ] Mokuna XXII ] Mokuna XXIII ] Mokuna XXIV ] Mokuna XXV ] Mokuna XXVI ] Mokuna XXVII ] [ Mokuna XXVIII ] Mokuna XXIX ] Mokuna XXX ] Mokuna XXXI ] Mokuna XXXII ] Mokuna XXXIII ] Mokuna XXXIV ]