Mokuna III

Ia hele ana o ka Makaula mahope iho o ko laua halawai ana me kahi kanaka, hiki mua keia iluna o Kawela; nana aku la oia, e pio ana ke anuenue i kahi a ua wahi kanaka nei i olelo ai ia ia; alaila, hoomapopo lea iho la ka Makaula o kana mea no e ukali nei.

A hiki keia i Kaamola ka aina e pili pu la me Keawenui, kahi hoi a Laieikawai ma e kali nei i ka mea waa, ia manawa, ua poeleele loa iho la, ua hiki ole ia ia ke ike aku i ka mea ana i ike ai iluna o Kawela, aka, ua moe ka Makaula malaila ia po, me ka manao i kakahiaka e ike ai i kana mea e imi nei.

I kela po a ka Makaula e moe la i Kaamola, aia hoi, ua hiki ka olelo kauoha a Kapukaihaoa ia Laieikawai ma ka moeuhane, e like me ke kuhikuhi ia laua iloko o ko laua mau la ma Malelewaa.

Ia wanaao ana ae, loaa ia laua ka waa e holo ai i Lanai, a kau laua malaila a holo aku, a ma Maunalei ko laua wahi i noho ai i kekahi mau la.

Ia Laieikawai ma i haalele ai ia Kalaeloa ia kakahiaka, ala ae la ka Makaula, e ku ana ka punohu i ka moana, a me ka ua koko, aia nae, ua uhi paapuia ka moana i na noe a me ke awa, mawaena o Molokai, a me Lanai.

Ekolu mau la o ka uhi paapu ana o keia noe i ka moana, a i ka eha o ko ka Makaula mau la ma Kaamola, i ke kakahiaka nui, ike aku la oia e ku ana ka onohi iluna pono o Maunalei; aka, ua nui loa ka minamina o ka Makaula no ke halawai ole me kana mea e imi nei, aole nae oia i pauaho a hooki i kona manaopaa.

Ua aneane e hala na la he umi ia ia ma Maolokai, ike hou aku la oia e ku ana ka punohu iluna o Haleakala; haalele keia ia Molokai, hiki mua oia iluna o Haleakala ma kela lua pele, aole nae oia i ike i kana mea e imi nei.

I ua Makaula nei nae i hiki ai malaila, ike aku la oia ia Hawaii, ua uhi paapuia ka aina i ka ohu, a me ka noe. A haalele keia ia wahi, hiki keia i Kauwiki, a malaila oia i kukulu ai i wahi heiau, kahi hoi e hoomana ai i kona Aku, ka mea hiki ke kuhikuhi i kana mea e imi nei.

I ua Makaula mei e kaapuni ana ma na wahi a pau ana i kipa aku ai, ua kauoha mua aku ka Makaula, i na e loaa kana mea e imi nei, nolaila, e huli aku ia ia ma kahi e loaa ai.

A pau ke kapu heiau a ua Makaula nei ma Kauwiki, i na po o Kane, a me Lono paha, alaila, ike maopopoia aku la ke kalae ana o ka aina a puni o Hawaii, a ua waiho pono mai na kuahiwi.

Ua nui no na la o ka Makaula ma Kauwiki, aneane makahiki a oi ae paha, aole nae oia i ike iki i ka hoailona mau ana e ukali nei.

I kekahi la, i ka malama o Kaaona, i na Ku, i ka manawa kakahiaka nui, ike aweawea akua la oia he wahi onohi ma Koolau, o Hawaii; ia manawa, puiwa koke ae la oia me ka lele o kona oili me ka maikai ole o kona noonoo ana; aka, ua kali loihi no oia me ka hoomanawanui a maopopo lea ka hana a kela wahi onohi; a pau ia malama okoa i ka hoomanawanuiia eia, a i kekahi malama ae, i ka la o Kukahi, i ke ahiahi, mamua o ka napoo ana o ka la, komo aku la oia iloko o kona wahi heiau, kahi i hoomakaukau ai no kona Akua, a pule aku la oia.

Ia ia e pule ana, a i ka waenakonu o ka manawa, ku mai la imua o ua Makaula nei ke kahoaka o Laieikawai, a me kona kupunawahine; a no keia mea, hooniau aku la oia i ka pule ana, aole nae i haalele kela kahoaka ia ia a hiki i ka maamaama ana.

Ia po iho, iloko o kona manwa hiamoe, halawai mai la kona Akua me ia ma ka hihio, i mai la, "Ua ike au i kou luhi, a me kou hoomanawanui ana, me ke ake e loaa ia oe ka moopuna a Waka, me kou manao hoi e loaa kou pomaikai no kana moopuna mai. Iloko o kau pule ana, ua hiki ia'u ke kuhikuhi, e loaa no o Laieikawai ia oe, mawaena o Puna, a me Hilo, iloko o ka ululaau, e noho ana iloko o ka hale i uhiia i na hulu melemele  o ka Oo, nolaila, apopo e ku oe a hele."

Puoho ae la oia mai ka hiamoe, aia ka he hihio, a no keia mea, pono ole iho la kona manao, aole e hiki ia ia ke moe ia po a ao.

Ia po a ao ae i ke kakahiaka nui, ia ia maluna o Kauwiki, ike aku la oia i ke kilepalepa a ka pea o ka waa ilalo o Kaihalulu; holo wikiwiki aku la oia a hiki i ke awa; ninau aku la i kahi a keia waa e holo ai, haiia ma la, "E holo ana i Hawaii," a noi aku la oia e kau pu me lakou ma ka waa, a aeia mai la oia pu me lakou.

Hoi hou aku la ka Makaula iluna o Kauwiki, e lawe mai i kana mau wahi ukana, na mea ana i hoomakaukau ai i kanaenae.

Ia manawa, aia nei i hiki ai i ka waa, hai mua aku la oia i kona manao i na mea waa, "E na mea waa, hai mai oukou i ka'u hana ma keia holo ana o kakou; ma ka oukou mea e olelo mai ai, malaila wau e hoolohe ai, no ka mea, he kanaka wau i hana pono oleia e na mea waa i ko'u holo ana mai Oahu mai, nolaila wau e hai mua aku nei ia oukou e na mea waa, malia o like oukou me laua."

A no keia olelo a ka Makaula, olelo mai la na mea waa, aole e hanaia kekahi, mea pono ole ma ia holo ana o lakou; a pau keia mau mea kau lakou ma ka waa a holo aku la.

Ma ia holo ana hiki mua lakou i Mahukona, ma Kohala, moe malaila ia po, a i ke kakahiakai ana ae, haalele ka Makaula i na mea waa, pii aku la oia a hiki i Lamaloloa, a komo aku la i Pahauna ka heiau, he heiau kahiko kela mai ka po mai, a hiki i keia manawa.

Ua nui loa na la ona malaila o ka noho ana, aole nae oia i ike i kana mea e imi ai; aka, ma kona ano Makaula, hoomau aku la oia i ka pule i ke Akua, e like me kona mau la ma Kauwiki, a no ka pule hoomau a ua Makaula nei, ua loaa hou ia ia ke kuhikuhi ana e like me kela hoike ia ia ma Kauwiki.

A no keia mea, haalele oia ia wahi, kaahele aku la oia ia Hawaii; ma Hamakua kona hiki mua ana, oi hele aku oia ma ka manawa uuku o kahi puaa a nui loa, a na ka puaa no e hele.

Ia ia i hiki ai i Hamakua, malalo o Waipio kona wahi i noho ai ma Pakaalana, aole nae he nui kona mau la malaila.

Haalele ka Makaula ia wahi, hiki aku oia i Laupahoehoe, a malaila aku a hiki i Kaiwilahilahi, a malaila oia i noho ai he mau makahiki.

(Maanei, e waiho kakou i ka moolelo no ka imi ana o ka Makaula. Pono e kamailio no ka hoi ana o Kauakahialii, i Kauai, me Kailiokalauokekoa; i ike ai kakou, aia o Laieikawai i Paliuli.)

Ma na Helu mua o keia Kaao, ua ike kakou na Kapukaihaoa i kauoha ia Waka ma ka moeuhane e hoihoi ia Laieikawai i Paliuli, mamuli o ka ike a ka Makaula.

Ua hookoia no nae e like me ke kauoha, ua noho o Laieikawai ma Paliuli, a hiki i kona hookanakamakua ana.

Ia Kauakahialii, laua o Kailiokalauokekoa i hoi ai i Kauai, mahope iho o ko laua halawai ana me ka Olali o Paliuli (Laieikawai), a hiki lakou i Kauai, mauka o Pihanakalani, kui aku la ka lono ia Kauai a puni; akoakoa mau la na'lii, na kaukaualii, a me na makaainana a pau e ike i ka puka malahini ana aku o Kaililokalauokekoa ma, e like me ka mea mau; o Aiwohikupua nae kekahi oia poe Alii i akoakoa pu mai ma keia aha uwe o na malihini.

A pau ka uwe ana a lakou, ninau aku la na'lii ia Kauakahialii "Pehea kau hele ana aku nei mamuli o kou hoaa'ia ianei?" (Kailiokalauokekoa)

Alaila, hai aku la o Kauakahialii i kona hele ana, penei: "I ko'u hele ana mai anei aku mamuli o ke aloha o ka wahine, a puni Oahu, a me Maui, aole i loaa ia'u kekahi wahine e like me Kailiokalauokekoa nei; a hiki au i Hawaii, kaapuni wau ia mokupuni. Ma Kohala kuu hiki mua ana. Kaahele au ma Kona, Kau, a hiki au i Keaau, a ma Puna, a malaila wau i noho ai, a malaila wau i halawai ai me kekahi wahine maikai i oi aku mamua o ianei (Kailiokalauokekoa). A o ka oi no hoi ia mamua o na wahine maikai o keia mau mokupuni a pau."

Iloko o keia olelo ana a Kauakahialii, hoomaopopo loa mai la o Aiwohikupua i ka helehelena maikai o ua wahine nei.

Alaila, hai aku ka o Kauakahialii, " I ka po mua, mahope iho o ko laua halawai ana me kuu wahi kahu nei, hai mai la oia i kona manawa e hiki mai ai i kahi o ko makou wahi e noho ana, a hai mai la no hoi oia i na hoailona o kona hiki ana mai; no ka mea, ua olelo aku kuu wahi kahu nei i kane au na ua wahine nei, me ke koi aku no hoi e iho pu mai laua me ua wahi kahu nei o'u, aka, ua hai mai kela i kana olelo, 'E hoi oe a ko hanai, kuu kane hoi au e olelo mai nei, olelo aku oe ia ia, a keia po wau hiki ana, ina e kani aku ka leo o ka Ao, aole wau iloko oia leo; a kani aku ka leo o ka Alala, aole no wau iloko oia leo; i na e kani aku ka leo o ka Elepaio, hoomakaukau wau no ka iho aku; a i kani aku ka leo o ka Apapane, alaila, ua puka wau mawaho o kuu hale nei; hoolohe mai auanei oe a i kani aku ka leo o ka Iiwipolena, alaila, aia wau mawaho o ka hale o ko hanai; imi ae olua a loaa wau mawaho, oia kuu manawa e launa ai me ko hanai.' Pela mai ka olelo ua wahi kahu nei o'u.

"I ka po hoi ana e kauoha nei, aole i hiki ae, o i kali aku makou a ao ia po, aole i hiki ae; o na manu wale no kai kani mai, manao iho la wau he wahahee na kuu wahi kahu; i Punahoa nae lakou nei (Kailiokalauokekoa ma) kahi i moe ai me na aikane. No kuu manao he wahahee na kuu wahi kahu, nolaila, kauoha ae ana wau i ka Ilamuku e hoopaa i ke kaula; aka, ua hala e ua wahi kahu nei o'u i uka o Paliuli, e ninau aku i ua wahine nei i ke kumu o kona hiki ole ana i kai ia po, me ka hai aku no hoi e make ana ia.

"A pau kana olelo ana ia Laieikawai i keia mau mea, i mai la ka wahine i ua wahi kahi nei o'u, 'E hoi oe, a ma keia po hiki aku au, e like me ka'u kauoha ia oe i ka po mua, pela no wau e hiki aku ai.'

"Ia po iho, oia ka po e hiki mai ai ua wahinne nei, ua puka mua ae lakou nei (Kailiokalauokekoa ma) i ke ao, i ua po nei e kaao ana no i ianei ia makou, i ke kihi o ke ahiahi, kani ana ka leo o ka Ao; i ka pili o ke ahiahi, kani ana ka leo o ka Alala; i ke kau, kani ka leo o ka Elepaoi; i ka pili o ke ao, kani ana ka leo o ka Apapane; a i ka owehewehe ana o ke alaula, kani ana ka leo o ka Iiwipolena; ia kani ana no hoi, malu ana ke aka ma ka puka o ka hale, aia hoi, ua paa oloko i ka noe, a i ka mao ana ae, e kau mai ana kela iluna o ka eheu o na manu, me kona nani nui."

A no keia olelo a Kauakahialii imua o na'lii, ua hookuiia mai ko Aiwohikupua kino okoa e ka iini nui, me ka ninau aku, "Owai ka inoa oia wahine?"

Haiia akula oia o Laieikawai; a no ka iini nui o Aiwohikupua i keia mea a Kauakahialii e olelo nei, manao iho la ia e kii i wahine mare nana, aka, ua haohao o Aiwohikupua no keia wahine. Nolaila, hai aku oia i kana olelo imua o Kauakahialii, "Ke haohao nei wau i keia wahine, no ka mea, owau ka mea nana i kaapuni keia mau mokupuni, aole wau i ike i kekahi wahine e kau mai iluna o ka eheu o na manu; me he mea la no kukulu o Tahiti mai ia wahine, noloko o Moaulanuiakea."

No ka manao o Aiwohikupua no Moaulanuiakea, o Laieikawai, oia kona mea i manao ai e kii i wahine nana. No ka mea, mamua aku o kona lohe ana i keia mau mea, ua olelo paa o Aiwohikupua, aole e lawe i kekahi wahine o keia mau mokupuni i wahine mare nana; ua olelo oia, aia kana wahine makemake noloko o Moaulanuiakea.

A pau ke kamailio ana a na'lii no keia mau mea, a me ka walea ana e like me ka mea mau o ka puka malihini ana. A mahope koke iho oia mau la, lawe ae la o Aiwohikupua i kahi o Kauakahialii, i kanaka lawelawe imua o kona alo, me ka manao o Aiwohikupua o kela wahi kanaka ka mea e loaa ai ko ke Alii makemake.

A no keia kumu, hoolilo loa ae la o Aiwohikupua i ua wahi kanaka nei i poo kiekie maluna o na mea a pau, o ko ke Alii mau aina a pau, a me na kanaka a pau loa, na'lii a me na makaainana, ma kona ano Kuhina Nui.

A lilo ae la ua wahi kanaka nei i mea nui, huahua mai la na punahele mua a Aiwohikupua, aka, he mea ole lakou i ko ke Alii manao.


Mokuna I ] Mokuna II ] [ Mokuna III ] Mokuna IV ] Mokuna V ] Mokuna VI ] Mokuna VII ] Mokuna VIII ] Mokuna IX ] Mokuna X ] Mokuna XI ] Mokuna XII ] Mokuna  XIII ] Mokuna XIV ] Mokuna XV ] Mokuna XVI ] Mokuna XVII ] Mokuna XVIII ] Mokuna XIX ] Mokuna XX ] Mokuna XXI ] Mokuna XXII ] Mokuna XXIII ] Mokuna XXIV ] Mokuna XXV ] Mokuna XXVI ] Mokuna XXVII ] Mokuna XXVIII ] Mokuna XXIX ] Mokuna XXX ] Mokuna XXXI ] Mokuna XXXII ] Mokuna XXXIII ] Mokuna XXXIV ]