Mokuna I

I ke kamailio ana i keia kaao, ua oleloia ma Laie, Koolau kona wahi i hanau ai, a he mau mahoe laua, o Kahauokapaka ka makuakane, o Malaekahana ka makuahine. O Kahauokapaka nae, oia ke Alii nona na okana elua, o Koolauloa a me Koolaupoko, a ia ia ka mana nui maluna o kela mau okana.

I ka manawa i lawe ai o Kahauokapaka ia Malaekahana i wahine mare nana (hoao) mahope iho o ko laua hoao ana, hai mua o Kahauokapaka i kana olelo paa imua o kana wahine, o laua wale no ma ke kaawale, oiai iloko o ko laua mau minute oluolu, a eia ua olelo paa la:

"E kuu wahine, he nani ia ua mare ae nei kaua, a nolaila, ke hai nei au i kuu olelo paa ia oe; i noho aku auanei kaua, a i loaa ka kaua keiki, a he keikikane, alaila pomaikai kaua, ola na iwi iloko o ko kaua mau la elemakule, a haule aku i ka make, nalo no hoi na wahi huna; na ia keiki e nai na moku e pau ai, ke loaa hoi ia kaua ke keiki mua a he keikikane; aka hoi, ina he kaikamahine ke hanau mua mai, alaila e make, a ina he mau kaikamahine wale no ka kaua ke hanau mai e make no, aia no ke ola a hanau mai a he keikikane, ola na hanau mui i na he mau kaikamahine."

I ka ewalu paha o na makahiki o ko laua noho ana ke kane a he wahine, hapai ae la o Malaekahana, a hanau mai la he kaikamahine, ua maikai na helehelena i ka nana aku, a no ka maikai o na helehelena o ua kaikamahine nei, manao iho la ka makuahine o ke kumu la hoi ia e lilo ai ka olelo paa a Kahauokapaka i mea ole, ola la hoi ua kaikamahine, aole ka! Ia manawa i hanau ai, aia nae o Kahauokapaka i ka lawai-a me na kanaka.

 

A hoi mai o Kahauokapaka mai ka lawai-a mai, haiia aku la ua hanau o Malaekahana he kaikamahine. A hiki ke alii i ka hale, ua wahiia ke kaiamahine i ke kapa keiki, kena koke ae la o Kahauokapaka i ka Ilamoku e pepehi.

Ma ia hope iho hapai hou o Malaekahana, a hanau hou mai la he kaikamahine, o keia nae ke kaikamahine oi aku o ka maikai mamua o kela kaikamahine mua, manao iho la e ola la hoi, aole ka! Ike ae la o Kehauokapaka  i ke kaikamahine e hiiia mai ana, ua hoaahuia i ke kapa keiki, ia manawa, kena koke ae la ke alii i ka Ilamuku e pepehi.

Mahope mai, ua hapai wale no o Malaekahana, he mau kaikamahine wale no, aole nae i ola iki kekahi oia mau hanau ana o Malaekahana, ua pau wale no i ka pepehiia e like me ka olo paa a ke alii.

A i ka hapai hou ana o Malaekahana i ke keiki, o ka lima ia, a kokoke i na la hanau, hele aku la kela a imua o ke Kahuna, a olelo aku la, "E! auhea oe? E nana mai oe i keia opu o'u e hapai nei, no ka mea, ua pauaho ae nei hoi i ka pau o na keiki i ka make i ka pakela pepehi a ke kane, aha ae nei a maua keiki, aha no i ka make; nolaila, e nana mai oe i keia opu o'u e hapai nei, ina i ike oe he kaikamahine, eomilomilo ae au, oiai aole i hookanaka ae ke keiki. Aka hoi, ina i ike mai hoi oe i keia opu o'u e hapai nei a he kiekikane, aole ana."

Alaila, olelo mai ke Kahuna ia Malaekahana, "O hoi, a kokoke i ko la hanau, alaila, hele mai oe i o'u nei, i nana aku au i keia hapai ana."

A kokoke i na la hanau, i ka malama o Ikuwa, i na la kapu heiau, hoomanao ae la o Malaekahana i ke kauoha a ke Kahuna. Ia ianei e nahunahu ana, hele aku la keia imua o ke Kahuna, me ka olelo aku, "I hele mai nei au ma ke kauoha a ke Kahuna, no ka mea, ke hoomaka mai nei ka nahunahu hanau keiki ana; nolaila, ano oe e nana mai oe i kuu keiki e hapai nei."

Ia Malekahana me ke Kahuna e kamailio ana no keia mau mea, alaila, hai aku la ke Kahuna i kana olelo ia Malaekahana, "E hailona aku au ia oe, ma ka mea a'u e noi aku ai, e haawi mai oe."

Ia manawa, nonoi aku la ke Kahuna ia Malaekahana e haawi mai i kekahi lima imua o ke alo a ke Kahuna, elike no me ka hailona mau o keia lahui, ma ka lima no nae ana e makemake ai e haawi aku imua o ke Kahuna.

Ia manawa a ke Kahuna i noi aku ai i kekahi lima, haawi mai la o Malekahana i ka lima hema, me ka hoohuliia o ke alo o ka lima iluna. Alaila, hai aku la ke Kahuna i ka hailona i ku i kana ike, "E hanau hou ana no oe he kaikamahine, no ma kea, ua haawi mai nei oe i kou lima hema i'au, me ka huli nae o ke alo o ka lima iluna."

A no keia olelo a ke Kahuna, kaumaha loa iho la ka naau o Malaekahana, no ka mea, ua kumakena mau kela i ka pepehi mau a kana kane i na keiki mua; nolaila, noi aku la o Malaekahana i ke Kahuna e noonoo mai i mea e pono ai ka wahine, a e ola ai hoi ke keiki.

Alaila, hai aku la ke Kahuna i kana mau olelo ia Malaekahana, "E hoi oe a ka hale, ina e hiki i ka wa e aneane hanau ai, alaila ea, e ono ae oe i ka ohua, me ka olelo aku ia Kahauokapaka, nana ponoi no e lawai-a, o ka i-a ponoi no e loaa ana ma kona lima oia kau i-a e ono ai; no ka mea, he kanaka puni kaalauohua hoi ko kane, i lilo ai kela i ka lawai-a, ike ole ia i kou hanau ana, a ina e hanau ae, alaila, na'u e malama ke keiki, i hoi mai ia ua lilo ia'u ke keiki, a ina e niuau mai, hai aku oe he keiki alualu, alaila pau wale."

Apau ka laua kamailio ana no keia mau mea, hoi aku la o Malaelahana a hiki i ka hale, ia manawa, nui loa mai la ka nahunahu ana a aneane e hanau, alaila, hoomanao ae la o Malaekahana i na olelo a ke Kahuna i a-oa-o mai ai ia ia.

A i ka mao ana'e o ka eha no ka aneane hanau, olelo aku la o Malaekahana i kana kane, "E Kahauikapaka e! ke kau mai nei i ko'u mau maka ka ohuapalemo; nolaila, e holo aku oe i ke kaalauohua, me he mea'la a loaa mai ka ohuapalemo, alaila hemo kuu keiki, akahi wale no o'u hanau ino ana, a me ka ono o'u i ka olua; nolaila, e hele koke aku oe me na kanaka i ka lawai-a."

Ia manawa, puka koke aku o Kahauokapaka a hele aku la. Ia lakou e hele ana, hanau ae la ua keiki nei he kaikamahine, a lilo ae la ia Waka ka hanai, a kapa iho la i ka inoa o Laieikawai. Ia lakou no hoi e lawelawe ana i ke keiki mua, hanau hou mai la he kaikamahine no, a lilo ae la ia Kapukaihaoa, a kapa iho la i ka inoa o ka muli o Laielohelohe.

A lilo na kaikamahine ma ka lima o Waka a me Kapukaikaoa me ke kaawale, hoi mai la o Kahauokapaka mai ka lawai-a mai, ninau iho la i ka wahine, "Pehea oe?"

I mai la ka wahine, "Ua hanau ae neu au he keiki alualu, ua kiola ia aku nei i ka moana."

Ua akaka mua no nae ia Kahauokapaka ka hanau ia lakou i ka moana; no ka mea, elua hekili o ke kui ana, manao ae la no hoi o Kahauokapaka ua hanau ka wahine; mai ka hanau ana o Laieikawai me Laielohelohe, oia ka hoomaka ana o ka hekili e kani iloko o Ikuwa, pela i olelo ia iloko o keia moolelo.

Ia Waka me Kapukaihaoa ma ke kaa wale me na hanai a laua, olelo aku la o Waka ia Kapukaihaoa, "Pehea la auanei e nalo ai na hanai a kaua ia Kahauokapaka?"

I mai la ke Kahuna, "E pono oe ke huna loa i kau hanai iloko o ke kiowai i Waiapuka, aia malaila kekahi ana i ike oleia e na mea a pau, a na'u no hoi e imi ko'u wahi e malama ai i ka'u hanai."

Lawe aku la o Waka ia Laieikawai ma kahi a Kapukaihaoa i kuhikuhi ai, a malaila oia i malama malui'ai o Laieikawai a hiki i kona manawa i hoomahuahua ike ae ai.

Mahope iho o keia mau la, lawe ae la o Kapukaihaoa ia Laielohelohe i uka o Wahiawa ma kahi i oleloia o Kukuniloko.

Iloko o ko Laieikawai mau la ma Waiapuka, ua hoomauia ka pio ana o ke anuenue ma kela wahi, iloko o ka manawa ua a me ka malie, i ka po a me ke ao; aka, aole nae i hoomapopo na mea a pau i ke ano o keia anuenue; aka, ua hoomauia keia mau hailona alii ma na wahi i malamalama'ai ua mau mahoe nei.

I keia manawa, ia Hulumaniani e kaahele ana ia Kauai apuni, ma kona ano Makaula nui no Kauai, a ia ia i hiki ai iluna pono o Kalalea, ike mai la oia i ka pio a keia anuenue i Oahu nei; noho iho la oia malaila he iwakalua la, i kumu e ike maopopoi'ai o ke ano o kana mea e ike nei. Ia manawa, ua, maopopo lea i ka Makaula he Alii Nui ka mea nona keia anuenue e pio nei, a me na onohi elua i hoopuniia i na ao polohiwa apuni.

Ia manawa, hooholo ae la ka Makaula i kona manao e holo i Oahu, i maopopo ai ia ia kana mea e ike nei. Haalele keia ia wahi, hiki aku la keia i Anahola, hoolimalima aku la keia i waa e holo ai i Oahu nei; aka, aole i loaa ia ia he waa e holo ai i Oahu nei. Kaapuni hou ka Makaula ia Kauai a puni, pii hou oia iluna o Kalalea, a ike hou no oia i kana mea i ike mua ai, aia no e mau ana e like no me mamua, alaila, hoi hou keia a hiki i Anahola.

I ua Makaula nei malaila, lohe keia o Poloula ka mea waa o Wailua, no ka mea, he alii ia no ia wahi, ake aku la oia e halawai me Poloula, me ka manao e noi aku i ke alii i waa e hiki ai i Oahu.

Ia Hulumaniani i halawai aku ai me Poloula, nonoi aku la oia i waa e holo ai i Oahu nei, alaia haawiia mai la ka waa me na kanaka; ia po iho, i ka hiki ana o ka Hokuhookelewaa, haalele lakou ia Kauai, he umikumamalima ko lakou nui, hiki mua mai la lakou ma Kamaile, i Waianae.

Mamua ae nae o ko ka Makaula holo ana mai, una hoomakaukau mua oia hookahi puaa hiwa, he moa lawa, a me ka i-a ula.

Ia la o lakou i hiki ai ma Waianae, kauoha ka Makaula i na kanaka e noho malaila a hoi mai oia mai ka huakai kaapuni ana.

I ua Makaula nei i hele ai, hiki mua keia iluna pono o Maunalahilahi, ike aku la keia i ke anuenue e pio ana ma Koolauloa, e like me kana ike ana i kona mau la iluna o Kalalea.

A hiki keia i Waiapuka, kahi i malamalama ai o Laieikawai, ike iho la oia aole he kuleana kupono o kela wahi e nohoi'ai e na'lii. I kela manawa nae a ka Makaula i hiki ai ilaila, ua nalo mua aku o Waka ma kahi i hunai'aio Laieikawai.

I ka manawa nae a ka Makaula e kunana ana, alaila, iku aku la oia i ka aleale ana o ka wai o ko Waka luu ana aku. Olelo iho la la Makaula iloko ona, "He mea kupanaha, aole hoi he maikai o keia lua wai e kuleana ai la hoi ka aleale ana a ka wai, me he mea he mea e auau ana, a ike ae nei ia'u pee iho nei." A pau ko Waka manawa ma kahi o Laieikawai, hoi mai la oia; aka, ike ae la keia maloko o ka wai i keia mea e noho ana maluna iho, emi hope hou aku la o Waka, no ka mea, ua manao oia o Kahauokapaka, keia mea ma kae o ka luawai.

Hoi hou aku la o Waka me kana moopuna, a hiki i ka molehulehu ana, hoomakakiu hou mai la oia me ka manao ua hele aku kela mea ana i ike ai; aka, aia no ua Makaulanei ma kana wahi i noho mua ai, nolaila, hoi hope hou o Waka.

Ua noho ua Makaula nei ma ke kae o kela luawai, a moe oia malaila a ao ia po. I kakahiaka ana ae, i ka manawa molehulehu, ala ae la oia, ike aku la kela i ka pio a ke anuenue i uka o Kukaniloko, haalele keia ia wahi, kaapuni keia ia Oahu nei, ma Koolaupoko kona hele mua ana, a ma Kona nei, a mai anei aku hiki ma Ewa; a hiki keia i Honouliuli, ike aku la ua Makaula nei i ka pio o ke anuenue i uka o Wahiawa, pii loa aku la oia a hiki i Kamaoha, a malaila oia i moe ai a ao ia po, aole oia i ike i kana mea i ukali mai ai.


[ Mokuna I ] Mokuna II ] Mokuna III ] Mokuna IV ] Mokuna V ] Mokuna VI ] Mokuna VII ] Mokuna VIII ] Mokuna IX ] Mokuna X ] Mokuna XI ] Mokuna XII ] Mokuna  XIII ] Mokuna XIV ] Mokuna XV ] Mokuna XVI ] Mokuna XVII ] Mokuna XVIII ] Mokuna XIX ] Mokuna XX ] Mokuna XXI ] Mokuna XXII ] Mokuna XXIII ] Mokuna XXIV ] Mokuna XXV ] Mokuna XXVI ] Mokuna XXVII ] Mokuna XXVIII ] Mokuna XXIX ] Mokuna XXX ] Mokuna XXXI ] Mokuna XXXII ] Mokuna XXXIII ] Mokuna XXXIV ]