19 Sepatemaba 1863 - Ka Nupepa Kuokoa
KA MOOLELO
-O-
ELEIO
HELU 3.
A HIKI O ELEIO I KA HALE, A aloha aku la i ka makuahine o ka mea i make, aloha mai la no hoi lakou la.
Olelo aku la no hoi o Eleio, Kai ka hele pu mai nei me kou hoa hele, a hoi ae la no i kona wahi.
Olelo aku la ka wahine kamaaina, Aia i hea kou hoa hele i hoi ae la.
Wahi a Eleio, Aia i kela puoa e ku mai la, aia ilaila ia i komo aku la. Alaila, ae aku la ka makuahine o ka mea i make. Ae, he makuahine hoi paha no maua ua make iho nei, awalu la la ilalo, o ka iwa keia la o po iho, eia ka ua mahaoi hele aku nei a loaa mai nei ia oe.
Wahi hoi a Eleio, Loaa mai nei la hoi iau i ke alanui, ua kuhi mai nei au he wahine maoli, aole ka, eia ka he wahine uhane, o ke koi mai nei ka iala iau e hele mai ma kauhale nei e ai ai, oia kou mea i kipa mai nei maanei. A lohe ka makuahine i keia mau olelo.
Olelo aku oia i ka Aipuupuu e lawe i ai imua; i ai ka malihini malaila, a pau kana ai ana, olelo akula oia, Aole anei he mea i nalowale a ke kaikamahine?
Hai mai la lakou, He mea no i nalowale, he Ahuula, he Palaoa, aole nae i paa loa ka Ahuula i ka hanaia, hookahi poho i koe aole i paa.
Ninau hou aku la o Eleio i ka makuahine o ka mea i make, Auhea kona makuakane.
Hai mai la kela, A i aku nei la iuka me na kanaka i ka mahiai.
Ninau hou aku la o Eleio, Aohe o oukou kanaka e ae e noho koke mai ana i keia manawa.
I mai la ka makuahine o ka mea i make, He kanaka no, o ka Aipuupuu a makou, oia wale no ke kanaka i hoonohoia iho nei i mea lawelawe na makou.
Olelo aku la o Eleio, E kahea aku ia ia, e hele mai a eli malalo iho nei o ka paepae o ka puka la! ina hoi e loaa, alaila, ua pololei hoi ke kuhikuhi ana mai nei a ka mea i make i na mea i nalowale; a i loaa ole hoi ea, e hoomanao ae no kakou, no ke Akua no ka hanalepo ulaula, he poa huna ko lakou la i aouli.
Ia manawa koke no hoi, o ka eli iho la no hoi ia o ua kanaka nei, ma kahi a Eleio i kuhikuhi ai, a loaa io ae la no hoi ka Ahuula ame ka Palaoa.
A i ka ike ana mai o ka makuahine i ka loaa io ana ae o na mea i nalowale ai mai ko laua mau maka aku, pihoihoi loa ae la oia me ka haalulu, no kona ike pono ana aku i na mea a ke kaikamahine i lawelawe ai.
Ia manawa, uwe ae la oia ame na wahine a pau o ko laua alo no ke aloha i ke kaikamahine, no ka mea, oia no ka lakou mea nui i ka wa e ola ana.
A no ka piha loa mai o ko lakou naau i ke aloha i ka mea i make, nolaila, hapai nui ae la lakou i kekahi mele hoalohaloha no ua kaikamahine nei, penei:
No kuu kaikamahine makani ke aloha,
Aia la i Puakoi,
Ua hoohalikelike wale no Kilioe,
Me ka wahine noho makani la i Haena --- e
Ua hoeena, ua haalele i ka makua,
Kuu lei mae ole he keiki,
He hiwahiwa, he milimili kama lei.
No na la i hala ae ma Kalalau i kee;
O ke alo kai o Lualailua nei la --- la.
A pau ka lakou paiauma ana maloko o ke mele; alaila, olelo aku la hoi o Eleio, Ua oi aku paha ko oukou minamina i ka mea i make.
Hooho like mai la lakou me na leo lokahi, Ae, ua oi aku ko makou minamina ia ia, no ka mea, hookahi wale no ia i ko makou alo i noho iho nei a nalo aku la; a o kona lua, he keiki kane ia, aia no i Hawaii i keia manawa e noho nei.
Alaila, olelo hou akula o Eleio, Ina oukou i makemake e ola hou mai oia, alaila, he hiki no iau ke hana ia ia a ola e like me kona mau mamua.
Ae koke mai la no ka makuahine me ka olelo mai, Ae, e hana koke no oe i keia manawa ano.
Olelo aku la o Eleio, Aia a hoi mai ko kane, alaila, olelo aku oe; a i ae mai e hana au, alaila, pono wau ke hana aku.
A i ke ahiahi ana iho o ua la nei, hoi mai la ka makuakane o ka mea i make ai me na kanaka a pau. A hiki mai la lakou i kauhale, alaila, ike mai la lakou i keia kanaka malihini e noho ana i ko lakou kulanakauhale.
Alaila, ninau aku la ke kane i kana wahine, Nohea mai keia kanaka malihini o ko kakou wahi nei, akahi wale no hoi au a ike i keia kanaka ano malihini i kou mau maka?
Olelo mai la kana wahine, Aole no hoi paha wau i ike i keia kanaka, na ke kaikamahine make paha a kaua i alakai mai nei a hiki ia nei; he waiwai nui nae ka keia kanaka a makou i ike iho nei la, ua kaliia iho nei nae, aia a hoi mai oe, alaila, hooponopono hou ia.
I mai la ke kane, Heaha kana waiwai nui a oukou i ike ai?
Alaila, hai aku la kana wahine, Eia hoi paha la, o na mea a ke kaikamahine a kaua i nalowale iho nei, oia hoi ka Ahuula ame ka Palaoa, ua kuhikuhi mai nei no hoi paha ia ianei, a ua loaa ae nei malalo o ka paepae o ka puka hale o kakou kahi i waiho ai, e i ae la ke waiho mai nei, oia okoa no aohe he mea i nalowale aku.
A lohe ke kane i keia mau olelo a ka wahine, alaila, piha mai la kona lunamanao i ka olioli; a kena ae la oia i na Aipuupuu e hoomakaukau i ka ai no ko lakou aina ahiahi.
Olelo ae la oia ia Eleio, E hoi kaua imua e ai ai.
A hiki laua imua, a laila, lilo ka hana o na mea o mua ia Eleio, aole nae i ike ka makuakane o ka mea i make o Eleio keia.
Noho iho la laua imua, a pau ka papaia awa ana a Eleio, alaila, ai iho la laua a maona. A mahope olaila, kukakuka iho la laua no ka mea i make, no ke ola ame ke ola ole o kana kaiakamahine.
A lohe aku la ka makuahine no ka laua mau kamailio ana, alaila, olelo aku la ka makuahine o ka mea i make, Ina oe e hana i kuu kaikamahine a ola, o oe no ke kane a kuu kaikamahine, no ka mea, o oe no ka mea nana i hana iho la a ola.
Aole nae he lana o ko Eleio manao, oia ka hoaluana o ka mea i make, ua manao oia i na e ola, alaila, o Kakaalaneo ka hoa e kohu ai ke kaunu.
Mahope iho o ke kamailio ana a ka makuakane o ka mea i make me Eleio, hooholo iho la laua i ka manao no ka lapaau ana.
Ia manawa koke no, ninau aku la o Eleio, He nui no nae paha kou mau kanaka?
Wahi hoi a ka makuakane o ka mea i make, Ae, he nui no kou mau kanaka, no ka mea, mai Waiopai ka palena o kela aoao a Keahuaiea ka palena o keia aoao, a o na kanaka maloko oia palena la, oia kou mau kanaka.
Olelo hou aku la o Eleio i ka makuakane o ka mea i make, E malu no nae paha kau hana ia oe, ame ou mau kanaka.
Ae mai la no hoi kela, Ae, malu no.
Olelo hou aku la o Eleio, E pono oe ke olelo aku i ou mau kanaka e pii i ka wahie, e hana ka wahie a nui. Alaila, o ka manawa koke iho la no ia, ua eleu na kanaka i ka pii ana i ka wahie.
O keia wahie nae i piiiai, he wahie na Eleio e lapaau ai ia Kelekeleiokaula.
A nui mai la ka hoi ka wahie, alaila, hoomaka ke kukulu ana i hale, i wahi e waiho ai ka mea i make, a malaila no hoi o Eleio i noho ai me ka makuakane, no ka mea, aole e pono kana oihana lapaau i kahi nui o kanaka, aia ma kahi mehameha e pono ai.
I ka makaukau ana nae o ka wahie i na kanaka, alaila, hoakaka aku la o Eleio i ka makuakane, He nani hoi ia ke lapaau nei kaua i ko kaikamahine, eia nae ka mea kapu o kau hana la; o oe ea, mai noho oe a moe pu me ko wahine. Mai noho hoi oe ame ou mau kanaka a olelo iau; e noho oe me ke kapu loa, a e noho hoi ame ka ike oleia a hiki i ka puni ana o ka mahina, alaila, ola no hoi ka mea make, puka no hoi ko kaua inoa. Alaila ka hoi, launa oe me ko wahine ame ou mau kanaka.
Ma keia noho ana a Eleio e lapaau i ka mea i make, akahi a ikeia o Eleio he kaula. Akahi no hoi a ulu mai ka haohao ia Kakaalaneo ame na kanaka
no ka loihi loa o keia hele ana a Eleio.
A no ke kali o kelii, aole he hoi wawe aku, nolaila, Kauoha ae la kelii e huli na kanaka a pau o Maui ia Eleio, a ma kahi e loaa ai, alaila, e hoopaa ia ia i ke kaula, a laweia mai oia imua ou, no ka mea, ua hoohala oia i kuu olelo, a ke manao nei au e make ana oia.
I ka manawa a Eleio i hana ai i kana oihana lapaau, hookahi no a Eleio laau, o ka ho-a no i ke ahi, i kela la, keia la, i kela po, i keia po; pela mau no e a mau ai ke ahi, me ka waiho mai no hoi o ka mea i make. I ka manawa a Eleio i hana ai, ua loihi no ka manawa o ka hana ana, no ka mea, aole no paha e ola wawe ae ka mea make i na la pokole loa.
Hookahi wale no paha o Iesu ka inoa hikiwawe i ka lapaau ana ma kana olelo wale aku no i ka makapo e kaakaa, ua kaakaa ae la, a pela wale aku no ke ano o kana mau oihana lapaau a pau.
Aka, o ko Eleio manawa i lapaau ai, oia no ka malama o Hinaiaeleele, a o Kekapuku, oia no kana kapu i hana ai; no ka mea, ma Kekapuku, po ekolu ke kapu ana, e kapu ana i ka po o Hilo, a e noa ana i ke ao o Kulua.
A mamuli no oia mau loina ka Eleio lapaau ana i ka mea i make, a hiki wale i ka manawa i ola ai; elima malama o ka hana ana; loaa ke ola, ekolu malama hou aku, hiki i ka hele, elua malama hou aku, oia no na malama i hanaiai ke kino o ka mea make, i hoi hou mai ai ka nani o kona kino e like me kona ano mamua.
Aka, no ka auau mau o ka mea i make i ke kai o Lualailua, i kela la keia la, i kela po keia po. Nolaila, ua hele wale na papalina o ka mea e lapaauia nei a nonono, me he kaikamahine la ua hele wale i ka la a puia pu na papalina me na maka i ka ula, me he mea la he ahi e a mai ana mawaho o ke kino, e hoike ana i kona ano kahiko o kona mau la mamua.
A ola ae la o Kelekeleiokaula, a hoi hou mai kona mau la, alaila, akahi no a launa hou kona mau makua, aka, koe no nae ko Eleio kino aole e haiia ia Kakaalaneo. Mahope iho o ke ola ana o ka mea i make, hapai ae la kona mau makua i ahaaina hookahakaha no ka laua kaikamahine.
Ia manawa, kauoha koke ae la kona makuakane i na kanaka a pau o laua, e hoomakaukau koke i na mea no ka ahaaina hookahakaha a ke kaikamahine, a o ke konohiki ame ke kanaka i hoomakaukau ole, e like me ke kauoha i kauohaia aku ai, alaila, o ko lakou hope, o ka hemo o ka aina.